Η Σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-9)

Ένωση των Εκκλησιών που αποφασίστηκε στη Σύνοδο της Λυών (1274) καταργήθηκε σχεδόν αμέσως. Στον ενάμισυ αιώνα που ακολούθησε ακούγονταν κατά καιρούς ενωτικές φωνές όπως αυτές του Bαρλαάμ ντε Σεμινάρα, του Δημήτριου Κυδώνη, του μαθητή του Μανουήλ Καλέκα και του αρχιεπισκόπου Σμύρνης Παύλου, που αντικρούονταν από ανθενωτικές όπως αυτή του Νείλου Καβάσιλα. Στη συνέχεια η ιστορία επαναλήφθηκε.
Μια νέα προσπάθεια για Ένωση έγινε για παρόμοιους μ' αυτούς της Λυών λόγους αλλά με διαφορετικούς πρωταγωνιστές στη Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας. Οι καταστάσεις ήταν τώρα πιο έντονες και είχαν μεγαλύτερο αντίκτυπο στην πνευματική ζωή για δύο βασικούς λόγους.
O πρώτος ήταν ότι οι αποφάσεις της Συνόδου σήμαιναν ολοκληρωτική υποταγή των Βυζαντινών στους Λατίνους.
O δεύτερος λόγος ήταν το ότι στο Βυζάντιο είχε ήδη προηγηθεί μια σειρά από έντονες πνευματικές διαμάχες που επηρέασαν και το ζήτημα της Ένωσης. Οι διαμάχες αυτές αφορούσαν τις αντιθέσεις που υπήρχαν ανάμεσα στην παραδοσιακή βυζαντινή θεολογική σκέψη και σε νεοτερισμούς που έρχονταν και από τη Δύση όπως για παράδειγμα την αντίθεση του Ησυχασμού με τη δυτική σχολαστική φιλοσοφία και την Αναγέννηση.
Αυτές οι αντιθέσεις ήταν φιλοσοφικές, αλλά αναπόφευκτα εκφέρονταν από τους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής και με τη μορφή μιας γενικότερης διάθεσης -θετικής ή αρνητικής- απέναντι στη Δύση και άρα και απέναντι στην Ένωση της Ανατολικής Εκκλησίας με τη Δυτική. Οι ανθενωτικοί όπως ο Γεώργιος Γεννάδιος Σχολάριος και ο μητροπολίτης Εφέσου Μάρκος Ευγενικός τόνιζαν τις δογματικές διαφορές μεταξύ των Εκκλησιών και τις ανησυχίες τους για τη δυνατότητα της Ανατολικής να διατηρήσει μια ισορροπία δυνάμεων με τη Δυτική και να μην καταλήξει πλήρως υποτελής σ' αυτήν. Αντίθετα, οι ενωτικοί όπως ο Καρδινάλιος Βησσαρίων από την Τραπεζούντα και ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων πρόβαλαν τη σημασία της πνευματικής υπεροχής και της παιδείας της Δύσης καθώς και τις ουσιαστικές ομοιότητες στον τρόπο ζωής και την εύκολη προσέγγιση που υπήρχαν ανάμεσα στους λαούς του Βυζαντίου και στους Φράγκους.