|
O Χαρίλαος Τρικούπης δημοσίευσε το περίφημο άρθρο του Τίς πταίει;
αμέσως μετά τις εκλογές του 1874. Με αυτό ασκούσε κριτική στις λεγόμενες
αυλικές κυβερνήσεις, τις οποίες θεωρούσε σύμπτωμα της πολιτικής κρίσης
του τόπου, και πρότεινε ως μοναδική ομαλή διέξοδο τον περιορισμό των βασιλικών
προνομίων την καθιέρωση της αρχής της δεδηλωμένης:
"Αφ' ότου κατά το 1868 εγκαθιδρύθη η αρχή των κυβερνήσεων της μειοψηφίας,
παν νέον βήμα της εξουσίας μαρτυρεί περί του σκοπού, εις ον αυτή αποβλέπει·
[...] Ο κ. Bούλγαρης, ο κ. Zαΐμης, ο κ. Δεληγεώργης υπήρξαν όργανα μίας
και της αυτής πολιτικής, εκτελεσταί ενός και του αυτού σχεδίου. Ουδείς
αυτών εκλήθη εις την εξουσίαν καθ' υπόδειξιν των αντιπροσώπων του Έθνους,
ουδείς αυτών εξεπροσώπευσεν εν τη αρχή τας ευχάς του Έθνους· και οι τρεις
υπήρξαν πρόεδροι προσωπικής κυβερνήσεως, τουτέστιν υπηρέται μιας και της
αυτής θελήσεως ενεργούσης οτέ μεν δια τούτο, οτέ δε δι' εκείνου. Ουδεμίαν
ηθικήν ευθύνην φέρει το Έθνος επί τη διαγωγή των προσώπων τούτων. [...]
άλλ' η διοικητική καχεξία και τα κατά τας εκλογάς όργια δεν είνε έργον
εξουσίας εκπροσωπούσης την πλειοψηφίαν της Βουλής και επομένως ευθυνούσης
δια των πράξεών της το Έθνος· είνε έργον ανθρώπων οφειλόντων την υπουργικήν
αυτών ύπαρξιν εις μόνην την απόλυτον χρήσιν της εν τω Συντάγματι αναγεγραμμένης
υπέρ του Στέμματος προνομίας του διορισμού και της παύσεως των υπουργών.
[...] Η ευθύνη άρα επί τοις συντελουμένοις ανήκει άπασα εις το στοιχείον
εις το οποίον δια της διαστροφής των συνταγματικών ημών θεσμών συγκεντρώθη
ολόκληρος η εξουσία. [...] Ίνα επέλθη θεραπεία, πρέπει να γίνη ειλικρινώς
αποδεκτή η θεμελιώδης αρχή της κοινοβουλευτικής κυβερνήσεως, ότι τα υπουργεία
λαμβάνονται εκ της πλειοψηφίας της Βουλής".
Ένα χρόνο αργότερα ο Γεώργιος, στο λόγο που εκφώνησε κατά την έναρξη των
εργασιών της νεοεκλεγείσας Βουλής, αποδέχθηκε την εφαρμογή της αρχής της
δεδηλωμένης:
"Κύριοι Βουλευταί, Εύελπις παρίσταμαι εν τω Εθνικώ Συνέδριω, όπως
εγκαινιάσω νέαν βουλευτικήν περίοδον αίσια τη πατρίδι υπισχνουμένην. Πεποιθότως
δ' αποτείνομαι προς υμάς τους αντιπροσώπους του λαού, όπως συμπράξητε μετ'
εμού εις την ευόδωσιν των κοινών δια της παγώσεως των συνταγματικών του
έθνους θεσμών και της αναπτύξεως του κοινοβουλευτικού αυτού βίου. Η Κυβέρνησίς
μου απέσχεν ευλαβώς από πάσης επί της ψήφου του λαού επηρείας και ειργάσθη
συντόνως εις περιφρούρησιν της ελευθέρας ενασκήσεως των δικαιωμάτων των
εκλογέων. Συγχαίρω δε τω έθνει επί διαγωγή κατά τας εκλογάς, αποδεικνύουση
αυτό άξιον των ελευθεριών του. Εις την Κυβέρνησίν μου υπολείπεται ήδη η
δραστήρια εξακολούθησις και συμπλήρωσις της νομίμου καταδιώξεως των εκλογικών
παραβάσεων. Την δε κορωνίδα εις την γνησίαν αντιπροσώπευσιν του έθνους
θέλετε επιθέσει υμείς, εξελέγχοντες δι' εννόμου αυστηρότητος τ' αποτελέσματα
των εκλογών. Όπως πλήρης υπήρξεν ο προς τα δικαιώματα του λαού περί την
εκλογήν των βουλευτών σεβασμός της Κυβερνήσεως μου, ούτως ενδελεχής θέλει
είσθαι η παρ' εμού αναγνώρισις των επί του γράμματος και του πνεύματος
του Συντάγματος στηριζομένων προνομιών των εκλεκτών του έθνους. Αι προνομίαι
αυταί της Βουλής ανταποκρίνονται προς καθήκοντα επιβαλλόμενα εις αυτήν.
Απαιτών ως απαραίτητον προσόν των καλουμένων παρ' εμού εις την κυβέρνησιν
του τόπου την δεδηλωμένην προς αυτούς εμπιστοσύνην της πλειοψηφίας των
αντιπροσώπων του έθνους, απεκδέχομαι ίνα η Βουλή καθιστά εφικτήν την ύπαρξιν
του προσόντος τούτου, ου άνευ αποβαίνει αδύνατος η εναρμόνιος λειτουργία
του πολιτεύματος. Εις την εκπλήρωσιν του καθήκοντος τούτου προσδοκώ ότι
θα είναι έτοιμη η Βουλή ευθύς επί τω καταρτισμώ αυτής, όπως δυνηθώ ν' ανεύρω
ανυπερθέτως εν τη γνώμη γνησίου κοινοβουλίου οδηγίαν ασφαλή περί τον καταρτισμόν
και την πορείαν συνταγματικής κυβερνήσεως...".
Τα αποσπάσματα από το Τίς πταίει; καθώς και από το βασιλικό λόγο
αντλήθηκαν από το Π. Πετρίδης, Πολιτικές δυνάμεις και συνταγματικοί
θεσμοί στη νεώτερη Ελλάδα, Θεσσαλονίκη, Σάκκουλας, 1984, σ. 64, 65,
67 και 70-71 αντίστοιχα.
|
|