Στα υλικά κατάλοιπα των νεολιθικών οικισμών συγκαταλέγεται πληθώρα τέχνεργων από οστό και ελαφοκέρατο με μεγάλη μορφολογική ποικιλία. Τα οστέινα εργαλεία διαμορφώνονται σε οστά από τα κάτω άκρα εξημερωμένων ζώων, κυρίως αιγοπροβάτων, λιγότερο βοοειδών, ενώ σπανιότερα χρησιμοποιούνται και οστά άγριων ζώων (π.χ. ελαφιών) και πτηνών. Οι τεχνικές παρέμβασης στη φυσική μορφή των οστών, εφαρμοσμένες ήδη από την Προκεραμική Νεολιθική, περιλαμβάνουν θραύση, θλάση, απόξεση, αυλάκωση, τριβή, λείανση και διάτρηση. Τα ενεργά τμήματα των οστών, δηλαδή το ένα ή και τα δυο τους άκρα, είναι αιχμηρά, ευθύγραμμα ή στρογγυλεμένα. Τη μεγαλύτερη ομάδα οστέινων εργαλείων συνιστούν τα αιχμηρά, τα οποία χρησιμοποιούνται ως οπείς (σουβλιά) και βελόνες για την κατεργασία του δέρματος, την υφαντική, την καλαθοπλεκτική και τη διακόσμηση της κεραμικής. Τα αιχμηρά και στα δυο άκρα εργαλεία χρησιμοποιούνταν πιθανότατα ως αγκίστρια, γνωστά ήδη από τη Μεσολιθική εποχή (σπήλαιο του Κύκλωπα στα Γιούρα), ενώ δεν απουσιάζουν τα αγκίστρια στην κλασική τους μορφή. Σπάτουλες για το στίλβωμα (γυάλισμα) της κεραμικής και τον καθαρισμό δερμάτων, καθώς επίσης σφοντύλια (βαρίδια για τη ρόκα) και χτένια για την υφαντική συγκαταλέγονται τέλος στους βασικούς τύπους εργαλείων της Νεολιθικής. Τα κεράτινα εργαλεία κατασκευάζονται κυρίως από κέρατα ελαφιών, τα οποία αποκτώνται με το κυνήγι ή την περισυλλογή των κεράτων που πέφτουν από τα ζώα, σε περιοχές δράσης τους. Η ανεύρεση κεράτινων εργαλείων σε οικισμούς απομακρυσμένους από βιότοπους ελαφιών καθιστούν τα ελαφοκέρατα υλικό ανταλλαγής μεταξύ κοινοτήτων. Η εξαιρετική ελαστικότητα και ανθεκτικότητα του ελαφοκέρατου εκτιμάται ιδιαίτερα από το νεολιθικό άνθρωπο, ώστε κατασκευάζει αξίνες και λαβές ή στειλεούς για λίθινα μαχαίρια, τρυπάνια, οπείς, σμίλες, αξίνες και σφυριά. Η στειλέωση εργαλείων προϋποθέτει τη μερική ή ολική αφαίρεση της σπογγώδους ύλης που αποτελεί τον πυρήνα του ελαφοκέρατου. |