H πιο έντονη αντίθεση μεταξύ κωμωδίας και τραγωδίας είναι ότι η κωμωδία αντλούσε τα θέματά της από την καθημερινή ζωή και την κοινωνική πραγματικότητα: οι προλήψεις και τα ελαττώματα των ανθρώπων, τα επίκαιρα πολιτικά ή κοινωνικά γεγονότα αποτελούσαν το μύθο της. Γι' αυτό άλλωστε η κωμωδία αποτελεί μια βασική πηγή για τη γνώση της εποχής στην οποία διαδραματίζεται.

Αν και οι πρώιμες βαθμίδες στην εξέλιξη της κωμωδίας μάς είναι άγνωστες, γνωρίζουμε ότι παιζόταν κατά τον εορτασμό των Ληναίων, τα οποία διοργάνωνε ο επώνυμος άρχοντας τον αττικό μήνα Γαμηλιώνα (Iανουάριος-Φεβρουάριος) προς τιμήν του Ληναίου Διονύσου, έξω από το άστυ. Η λατρεία του ήταν αρχαιότερη από του Διονύσου Eλευθερέα που τον τιμούσαν με τις τραγωδίες. Η πρώτη επίσημη συμμετοχή κωμωδίας στις εκδηλώσεις των Ληναίων έγινε στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. Στα Μεγάλα Διονύσια δίνονταν παραστάσεις κωμωδίας ήδη από το 486 π.Χ., όχι όμως κατά τη διάρκεια των δραματικών αγώνων.

Η γένεση της κωμωδίας προέρχεται, κατά την κυρίαρχη άποψη, από το τραγούδι μιας θορυβώδους συντροφιάς, τον κώμο, που ένωνε τους πιστούς του θεού σε ένα αχαλίνωτο κέφι. Σ' αυτές τις εκδηλώσεις γίνονταν πομπές με φαλλούς και σχετικά τραγούδια, ενώ υπάρχει η πληροφορία ότι οι φαλλοφόροι ξεχώριζαν ορισμένους από τους θεατές που γίνονταν αντικείμενο πειραγμάτων με λέξεις συχνά χυδαίες. Τέτοια κεφάτα και χοντρά πειράγματα συναντούμε και σήμερα ως σταθερό στοιχείο στις γιορτές της Αποκριάς. Σ' αυτό το παλιό αλλά και ζωντανό έθιμο είναι ριζωμένες οι προσωπικές επιθέσεις και οι βωμολοχίες που συναντούμε στα έργα του Αριστοφάνη.

Σύμφωνα με μιαν άλλη θεωρία η γένεση της κωμωδίας ξεκινά από την κώμη, δηλαδή το χωριό. Χωρικοί πήγαιναν τη νύχτα στην πόλη και τραγουδούσαν μπροστά στα σπίτια πολιτών, από τους οποίους είχαν αδικηθεί, τραγούδια με τα οποία τους κατηγορούσαν. Αυτή η εκδήλωση εντάσσεται στον τύπο λαϊκής δικαιοσύνης, γνωστής σε πολλούς λαούς. Φαίνεται αρκετά πιθανόν, το προσωπικό σκώμμα της κωμωδίας, η ιαμβική ιδέα, να έχει τις ρίζες του και σε αυτό το έθιμο. Στις συγκεκριμένες πομπές έπαιζαν συχνά ρόλο και ζώα που τα τραβούσαν μαζί τους. Ίσως εδώ να ανάγονται και οι τίτλοι πολλών κωμωδιών που φέρουν ονόματα ζώων.

Η αριστοφανική κωμωδία παρουσιάζει την εξελιγμένη μορφή αυτών των πομπών, χορών και χορωδιών. Χαρακτηρίζεται από την παράβαση, την εφόρμηση δηλαδή με επιθετικούς στίχους, που αποτελεί τον κυρίως άξονα, προσθέτονται όμως και μέρη που χρειάζονται πια τον ηθοποιό. Το σημαντικότερο απ' αυτά είναι η σκηνή της φιλονικίας, ο αγών.

Η κωμωδία διακρίνεται στην αρχαία (τέλη 5ου αιώνα π.Χ.), η οποία είναι κατεξοχήν σατιρική, γεμάτη οίστρο και καταπιάνεται κυρίως με τα πολιτικά πράγματα της εποχής, τη μέση (αρχές 4ου αιώνα π.Χ.) και τη νέα κωμωδία (4ος-3ος αιώνας π.Χ.), οι οποίες συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στον οικογενειακό βίο και τη μελέτη των χαρακτήρων.

Ο πρώτος ποιητής, για τον οποίο γνωρίζουμε ότι έδωσε στην κωμωδία κάποιο δραματικό περιεχόμενο είναι ο Επίχαρμος, που γεννήθηκε στην Κω στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., έζησε όμως στα Υβλαία Μέγαρα της Σικελίας. Από τα έργα του έχουν σωθεί μικρά αποσπάσματα. Σύγχρονός του ήταν ο Φόρμις. Δυστυχώς, ενώ μας είναι γνωστή μια πλειάδα ονομάτων από κωμικούς ποιητές (Μάγνης, Κράτης, Κρατίνος, Εύπολις, κ.ά.), δεν έχουν σωθεί παρά ελάχιστα αποσπάσματα ή και μόνο τίτλοι έργων τους. Έτσι, η αρχαία αττική κωμωδία αντιπροσωπεύεται αποκλειστικά από την πολιτική κωμωδία του Αριστοφάνη.

| εισαγωγή | τέχνες | γράμματα | εκπαίδευση | θρησκεία |	Κλασική Εποχή
Σημείωση: Επιλέγοντας τις εικόνες μπορείτε να δείτε αυτές σε μεγέθυνση, καθώς και τις επεξηγήσεις τους. Οι υπογραμμισμένες παραπομπές (links) οδηγούν σε σχετικά με αυτές κείμενα, ενώ οι μη υπογραμμισμένες αποτελούν επεξηγηματικό γλωσσάρι.