Δε μας είναι γνωστή ούτε η οργάνωση ούτε τοπεριεχόμενο της όποιας παιδείας υπήρχε κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο,απ' ό,τι φαίνεται όμως υπήρξε υποβάθμιση της εκπαιδευτικήςδραστηριότητας στο βυζαντινό κράτος. Οι ανώτατες σχολές τηςΠρωτοβυζαντινής περιόδου είχαν γύρω στον 7ο αιώνα εξαφανιστεί καιακόμη και τα σχολεία ανώτερης εκπαίδευσης ήταν σπάνια. Όσοι νέοιήθελαν να ξεπεράσουν την αμάθεια έπρεπε να αρκεστούν στην προσωπικήμαθητεία δίπλα σε κάποιον ιδιώτη δάσκαλο, όπως έκανε τον 9ο αιώνα οΛέων ο Φιλόσοφος που βρήκε κάποιο "σοφό" στην 'Aνδρο για να τουμάθει φιλοσοφία, ρητορική και αριθμητική. Η μεταστροφή της κατάστασης αυτής άρχισε στην Κωνσταντινούποληστο τέλος της περιόδου: ο καίσαρ Bάρδας οργάνωσε μια ανώτατησχολή (πανεπιστήμιο) στη Μαγναύρα κατά τη διάρκεια της βασιλείας τουΜιχαήλ Γ', πιθανόν το 856. Διευθυντής της σχολής διορίστηκε ο Λέων οΦιλόσοφος, ο οποίος δίδασκε εκεί φιλοσοφία, ενώ άλλοι λόγιοι δίδασκανμαθηματικά, αστρονομία και γραμματική. Την ίδια εποχή περίπου (ίσωςκαι λίγο νωρίτερα) παρατηρείται στην Κωνσταντινούπολη και η μετατροπήτης Μονής Στουδίου σε κέντρο πνευματικής δραστηριότητας, όπως καιάλλων μοναστηριών της αυτοκρατορίας. Στη Μονή Στουδίου, που ήταν τοσημαντικότερο κέντρο, άνθησε η υμνογραφία και δημιουργήθηκε ένασπουδαίο scriptorium, από τα πρώτα στο Βυζάντιο και το πρώτοπου γνωρίζουμε καλά τη δραστηριότητά του. Εκεί είχε οργανωθεί μεμεγάλη πειθαρχία η αντιγραφή χειρογράφων από τους στουδίτες μοναχούς-μεταξύ των οποίων ο Θεόδωρος Στουδίτης και ο καλλιγράφος ΝικόλαοςΣτουδίτης, του οποίου χειρόγραφα σώζονται μέχρι σήμερα.Μια από τις ενδείξεις για το ζήλο με τον οποίο έλαβε χώρα αυτή ηπολιτιστική αναζωογόνηση, ήταν η επινόηση ενός νέου, ταχύτερου τρόπουγραφής, της μικρογράμματης, αντί αυτής με κεφαλαία που συνηθιζότανπριν, η οποία και ανταποκρινόταν στην αυξημένη ζήτηση λογοτεχνικώνκειμένων. Η ίδρυση της Σχολής της Μαγναύρας, που μπορούσε ναπαράσχει μόρφωση ανωτάτου επιπέδου σ' αυτούς που το επιθυμούσαν, καιη πνευματική και παιδευτική αυτή μοναστική δραστηριότητα σηματοδότησετην αρχή μιας νέας φάσης ανάπτυξης της παιδείας και των γραμμάτων, ηοποία χαρακτηρίζει κυρίως τους επόμενους αιώνες της Μεσοβυζαντινήςπεριόδου (10ο-12ο αιώνα).