Η Αττική είναι μια περιοχή ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τη νεοελληνική ιστορία. Αποτέλεσε τμήμα του ελληνικού κράτους από την πρώτη φάση της συγκρότησής του και φιλοξενεί την πρωτεύουσά του μέχρι σήμερα. Στο έδαφός της διαδραματίστηκαν οι πιο σημαντικές και μερικές από τις τραγικότερες στιγμές της ελληνικής ιστορίας. Παγκόσμια είναι γνωστή για τα μοναδικά μνημεία της Ακρόπολης, τα οποία περιβάλλονται από τα ίχνη της σύγχρονης ιστορίας μας, αφού η πλειονότητα των οικισμών του Λεκανοπεδίου δημιουργήθηκε με την εγκατάσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και τη Θράκη και τη συρροή των εσωτερικών προσφύγων και μεταναστών μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ουσιαστικά, η ιστορία και οι μνήμες των κατοίκων της Αττικής αντανακλούν τη συνολική νεοελληνική ιστορία και την ιστορική μνήμη του ελληνικού έθνους.

Το έργο «Πολιτιστική και Γενεαλογική Ψηφιακή Συλλογή Αττικής» έχει αντικείμενο τη δημιουργία ενός ψηφιακά συγκροτημένου πολιτισμικού αποθέματος (digital assets), το οποίο προβάλλεται μέσα από την ανάπτυξη ενός ενιαίου δικτυακού τόπου. Παράλληλα, παρέχει πληροφορίες και οδηγίες για τη μεθοδολογία και τις τεχνικές του προγράμματος, κατευθύνει ερευνητές και κοινό στις πηγές και στη βιβλιογραφία, αποτελεί πόρο επικοινωνίας του προγράμματος με το παγκόσμιο κοινό και συγκροτεί μια δυνητική κοινότητα από ανθρώπους με κοινή καταγωγή, τοπικές αναφορές και ερευνητικά ενδιαφέροντα.

Η δημιουργία του ψηφιακού αποθέματος αποτελεί προϊόν συνδυασμού έρευνας του ΙΜΕ και επικοινωνίας με το ενδιαφερόμενο κοινό και τους τοπικούς θεσμούς, οι οποίοι συμμετέχουν ενεργά, για πρώτη φορά, στη διαμόρφωση της ιστορικής γνώσης για την περιοχή τους.

Για την επίτευξη αυτού του στόχου συνδυάζονται καθιερωμένες μορφές συλλογής και διαχείρισης της πληροφορίας με αντίστοιχες ψηφιακές τεχνικές και μεθόδους για τη δημιουργία δικτυακών και πολυμεσικών εφαρμογών. Το καινοτόμο στοιχείο του προγράμματος είναι η μεγάλης κλίμακας γραπτή επικοινωνία με το κοινό, καθώς και η υποβολή, ο έλεγχος και η ενημέρωση των στοιχείων σε οικογενειακή και τοπική κλίμακα. Πρόκειται για τη δημιουργία ενός -ουσιαστικά- διαδραστικού προγράμματος, το οποίο προβλέπει φόρμες επικοινωνίας και υποβολής στοιχείων,  καθώς και δυνατότητες αναζήτησης και on-line εκπαίδευσης στη λογική και στις μεθόδους του προγράμματος.

Η συνεκτικότητα του μνημονικού αποθέματος επιτυγχάνεται από τη δόμησή του σε επάλληλους κύκλους κοινωνικής ένταξης και ιστορικής εμπειρίας των μελών της μνημονικής κοινότητας και οργανώνεται αρχειακά στη λογική της ενότητας και της συνέχειας των συμβατικών και ψηφιακών αρχειακών συνόλων [βλ. σχετικά «Aπό το ντοκουμέντο στην πληροφορία. Mια πρόταση για την υπέρβαση των διχοτομιών μεταξύ συμβατικών και ηλεκτρονικών αρχείων», στο Tεκμήρια βιομηχανικής ιστορίας. Πρακτικά Γ΄ Πανελλήνιας Επιστημονικής Συνάντησης (Eρμούπολη, 20-22 Oκτωβρίου 2000), Aθήνα 2002, σελ. 69-77].

Γεωγραφικά η πύλη καλύπτει το χώρο της περιφέρειας της Αττικής στην έκταση που είχε την περίοδο εκπόνησης του προγράμματος, 2006-2007, περιλαμβάνοντας έτσι και περιοχές που δεν εντάσσονταν στην Αττική κατά το Μεσοπόλεμο. Μέσα από τα τεκμήρια, τα κείμενα, τις συνεντεύξεις και τις ιστορίες των οικογενειών γίνονται αναφορές στην ιστορία της Μικράς Ασίας, του Πόντου και του Καυκάσου, της Θράκης και της ευρύτερης περιοχής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, περιοχές από τις οποίες ξεκίνησε ο μεγάλος πληθυσμός των προσφύγων και των επαναπατρισθέντων Ελλήνων κατά τον 20ό αιώνα.

Η σύνδεση με τη Διασπορά, με τη συμμετοχή μέσω Διαδικτύου στο πρόγραμμα ομογενών από διάφορες χώρες, επεκτείνει τη γεωγραφία του προγράμματος στα κέντρα του ελληνισμού της Διασποράς. Η κλιμακωτή ανάπτυξη της έρευνας και της παρουσίασης ξεκινά από τη διοικητική περιφέρεια, ακολουθώντας τη διαίρεση κατά νομούς και δήμους, και «κατεβαίνει» στο επίπεδο επιλεγμένων πιλοτικών οικισμών, όπου συντελείται ολοκληρωτική ανασύσταση πληθυσμιακών μονάδων, και στο επίπεδο των οικογενειών και των προσώπων, για τις εξαιρετικές περιπτώσεις των «πληροφορητών» και όσων υποβάλουν στοιχεία, ντοκουμέντα ή φωτογραφίες.

Xρονικά, η πύλη αναφέρεται καταρχήν σε αυτό που έχει διατηρηθεί σήμερα στη μνήμη μας, στις μαρτυρίες και στα κειμήλια που έχουμε. Kαλύπτει ιστορικά κυρίως τον 20ό αιώνα, αλλά με αναφορές και στο απώτερο παρελθόν των κοινοτήτων που παρουσιάζει.

Δομικά η πύλη αναπτύσσεται γύρω από τρεις θεματικούς τόπους: «οικογενειακή μνήμη» (γενεαλογία, ιστορία των πληθυσμών), «επικοινωνιακή μνήμη» (αυτοβιογραφία - μαρτυρία) και «πολιτισμική μνήμη» (τοπική ιστορία, κειμήλια, φωτογραφίες, χάρτες, ίχνη στο δημόσιο χώρο). Οι τρεις αυτοί θεματικοί τόποι αντιστοιχούν στα τρία υποπρογράμματα συλλογής και παρουσίασης του υλικού: Γεναλογία, Μαρτυρίες, Ιστορία Μου.

Για την επίτευξη αυτού του στόχου συνδυάζονται καθιερωμένες μορφές συλλογής και διαχείρισης της πληροφορίας με αντίστοιχες ψηφιακές τεχνικές και μεθόδους για τη δημιουργία δικτυακών και πολυμεσικών εφαρμογών. Το καινοτόμο στοιχείο του προγράμματός μας είναι η μεγάλης κλίμακας γραπτή επικοινωνία με το κοινό, καθώς και υποβολή, ο έλεγχος και η ενημέρωση των στοιχείων σε οικογενειακή και τοπική κλίμακα.

Το έργο αναπτύσσεται από τους ερευνητές και το τεχνικό προσωπικό του ΙΜΕ, με ένα δίκτυο εξωτερικών συνεργατών και εθελοντών και με την ενεργό συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, των κοινοτήτων των προσφύγων, οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, ιδιωτών και λοιπών φορέων.

Επισκεφθείτε τη σχετική ιστοσελίδα