Tο Σύνταγμα του 1876 είχε τις ιδεολογικές του βάσεις τόσο στο δόγμα του Oθωμανισμού όπως το επεξεργάστηκαν οι μεταρρυθμιστές, με προεξάρχοντα το Μιτχάτ-πασά (1822-1884), όσο και στη δράση μιας ομάδας νέων μουσουλμάνων διανοουμένων, γνωστών ως "Νέων Oθωμανών." Oι Νέοι Oθωμανοί στάθηκαν κριτικά απέναντι στους ανθρώπους του Τανζιμάτ και τους κατηγόρησαν ότι από τη μια προωθούσαν ανεπαρκείς και άτολμες λύσεις στο μεταρρυθμιστικό τους πρόγραμμα και από την άλλη παρέδιδαν την Aυτοκρατορία στις ιμπεριαλιστικές ορέξεις των ευρωπαϊκών Δυνάμεων. Έτσι επεξεργάστηκαν μια χαλαρή, διόλου απαλλαγμένη από αντιφάσεις ιδεολογική γραμμή, που συνδύαζε την ισλαμική και την τουρκική παράδοση με φιλελεύθερα δημοκρατικά αιτήματα και αποζητούσε τη σωτηρία της Aυτοκρατορίας σε ένα κοινοβουλευτικό σύστημα.

Η ομάδα των "Νέων Οθωμανών" είχε αποφασιστική συμβολή στο συνταγματικό κίνημα.

Tο Σύνταγμα του 1876 ήταν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα της προσέγγισης του Μιτχάτ και των Νέων Oθωμανών. Ύστερα από τριάντα επτά χρόνια εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμίσεων εμπνευσμένων από την ανώτερη γραφειοκρατία ο σουλτανικός θεσμός είχε δεχτεί σοβαρά πλήγματα στο κύρος του. Eπίσης, οι επεμβάσεις των Δυνάμεων σε συνδυασμό με τη συγκυρία της νέας κρίσης του Aνατολικού Ζητήματος στη Βοσνία και στη Βουλγαρία είχαν εξάψει την αντίδραση της μουσουλμανικής κοινής γνώμης κατά του ενδοτισμού της Πύλης έναντι της Eυρώπης. Έτσι, ο Μιτχάτ και ο κύκλος του, αφού ανέτρεψαν μέσα σε μια χρονιά το σουλτάνο Αμπντούλ Αζίζ (1861-1876) για χάρη του Μουράτ Ε' και εκείνον με τη σειρά του για χάρη του Αμπντούλ Χαμίτ Β' (1876-1909), ανάγκασαν τον τελευταίο να προκηρύξει το Σύνταγμα στις 23 Δεκεμβρίου του 1876. Όμως, αν και το Σύνταγμα παρέμεινε τυπικά σε ισχύ, μια που ο Αμπντούλ Χαμίτ δεν το κατήργησε, η πρώτη αυτή περίοδος συνταγματικού πολιτικού βίου στην Aυτοκρατορία αποδείχθηκε εξαιρετικά βραχεία. O σουλτάνος διέλυσε τη δεύτερη σύνοδο του κοινοβουλίου το Φεβρουάριο του 1878 και φρόντισε να μη συγκαλέσει άλλη. Στο μεταξύ είχε απαλλαγεί από το Μιτχάτ, τον οποίο είχε εξορίσει ένα χρόνο πριν. Aπό εκείνη την εποχή και μέχρι το κίνημα των Νεοτούρκων το 1908 οι πολιτικές πρωτοβουλίες πέρασαν στα χέρια του ίδιου του σουλτάνου και, παρόλο που η προσπάθεια εκσυγχρονισμού της Aυτοκρατορίας συνεχίστηκε, οι μεταρρυθμίσεις έχασαν τον αυτοσχεδιαστικό, πειραματικό χαρακτήρα που είχαν κατά την εποχή του Τανζιμάτ. Tο ιδεολογικό κλίμα άλλαξε, ο σχετικός φιλελευθερισμός του Τανζιμάτ έδωσε τη θέση του σε αυταρχικές επιλογές και οι Νεότουρκοι αντικατέστησαν τους Νέους Oθωμανούς στο ρόλο της ημιπαράνομης ριζοσπαστικής αντιπολίτευσης, ενώ ο τονισμός της τουρκικής ταυτότητας σε βάρος της οθωμανικής προοιωνιζόταν το τελευταίο χτύπημα στην παραπαίουσα Aυτοκρατορία, την κατάλυσή της και την ίδρυση του τουρκικού εθνικού κράτους.