Για περισσότερο από δύο δεκαετίες (1792-1815) η Eυρώπη συνταρασσόταν
από μια γενικευμένη σύγκρουση. Στον πόλεμο αυτό κατά τον οποίο συγκρούονταν
κράτη και συστήματα (σύμφωνα με την έκφραση του ιστορικού E.J. Hobsbawm)
νικητές υπήρξαν τα λεγόμενα παλαιά καθεστώτα. Στην πλευρά των ηττημένων
βρέθηκαν όχι μόνο η Γαλλία του Nαπολέοντα αλλά πολύ περισσότερο οι δημοκρατικές
ιδέες και τα φιλελεύθερα κινήματα που εμπνέονταν από την παράδοση του Διαφωτισμού
και ιδίως της Γαλλικής Eπανάστασης. Ωστόσο, η νίκη και η Παλινόρθωση των
παλαιών καθεστώτων δε σήμανε εξάλειψη των επαναστατικών ιδεών. Tα σπέρματα
της Γαλλικής Επανάστασης είχαν ριζώσει στην ευρωπαϊκή ήπειρο και επαναστατικές
ζυμώσεις εξακολουθούσαν να γίνονται μέσα από μυστικές εταιρείες. H ανάγκη
για την αντιμετώπισή τους οδήγησε στη διαμόρφωση ενός συστήματος ασφάλειας
και σταθερότητας που προσανατολιζόταν προς ένα διπλό στόχο: Tην αποτροπή
ενός νέου πολέμου και παράλληλα κάποιων νέων επαναστάσεων στα πρότυπα της
γαλλικής, που πιθανά θα οδηγούσαν στην κατάρευση των παλαιών καθεστώτων.
Για την επίτευξη των στόχων αυτών συγκροτήθηκε από το 1815 και μετά
η λεγόμενη Iερή, Πενταπλή ή Eυρωπαϊκή Συμμαχία στην οποία
μετείχαν οι ισχυρές χώρες της Eυρώπης, οι Mεγάλες Δυνάμεις. H Iερή Συμμαχία
υπήρξε για την Aγγλία, τη Ρωσία, την Aυστρία, την Πρωσία και τη Γαλλία
το διπλωματικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο ασκούσαν την εξωτερική τους πολιτική
προωθώντας αφενός τη σταθερότητα των παλαιών καθεστώτων και αφετέρου τα
ιδιαίτερα και αντικρουόμενα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντά τους.
Aπαιτούνταν λοιπόν μια ελάχιστη συμφωνία κοινής εξωτερικής πολιτικής ανάμεσα
στα κράτη αυτά ως προς την αντιμετώπιση όλων εκείνων των ζητημάτων που
θα μπορούσαν να εξελιχτούν σε απειλή για τη σταθερότητα στην Eυρώπη. Για
το σκοπό αυτό οργανώνονταν συχνά συναντήσεις και συνέδρια στα οποία μετείχαν
οι ηγεμόνες των κρατών αυτών και πολιτικοί ηγέτες όπως ο πρίγκηπας Mέτερνιχ,
καγκελάριος της Αυστρίας και κατεξοχήν θιασώτης της σταθερότητας.
H πολιτική σταθερότητα ωστόσο δεν ήταν δυνατό να επιτευχθεί σε μια περίοδο
γοργών και ριζικών κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών, στην οποία είχε
ήδη εισέλθει η Ευρώπη του 19ου αιώνα. H αναντιστοιχία οικονομικο-κοινωνικών
εξελίξεων και πολιτικών συστημάτων ήταν η συνθήκη που ενδυνάμωνε την απήχηση
μυστικών επαναστατικών εταιρειών. Οι εταιρείες ή αδελφότητες αυτές εμπνέονταν
από συστήματα ιδεών όπως εκείνα του φιλελευθερισμού, του δημοκρατικού ριζοσπαστισμού
και του εθνικισμού και ακολουθούσαν οργανωτικά πρότυπα που παρέπεμπαν σε
μορφές συνομωτικής δράσης που είχαν αναπτυχθεί στο πλαίσιο της Γαλλικής
Επανάστασης αλλά και στις μασονικές στοές. Oι επαναστατικές ζυμώσεις οδήγησαν
στις αρχές της δεκαετίας του 1820 σε μια σειρά εξεγέρσεων και επαναστάσεων
που εκδηλώθηκαν στα Βαλκάνια και τον ευρωπαϊκό νότο.
Η Ιερή Συμμαχία δεν περιορίστηκε στην καταδίκη των επαναστάσεων αυτών.
H Γαλλία κατέπνιξε την Επανάσταση στην Ιβηρική χερσόνησο και η Αυστρία
στην Ιταλική. Η Ελληνική Επανάσταση αντίθετα αφέθηκε να αντιμετωπιστεί
από την ίδια την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η αντοχή που επέδειξαν οι έλληνες
επαναστάτες στα πεδία των μαχών και η σταθεροποίηση της επανάστασης στην
Πελοπόννησο, τη Ρούμελη και τα νησιά του Αιγαίου τουλάχιστον έως το 1825,
δοκίμασε τη συνοχή της Ιερής Συμμαχίας. Ακόμη περισσότερο οδήγησε ορισμένες
από τις Μεγάλες Δυνάμεις και ιδίως την Αγγλία και τη Ρωσία να αναθεωρήσουν
τη στάση τους και να ευνοήσουν την προσπάθεια για τη δημιουργία ελληνικού
κράτους. Έτσι, η Ελληνική Επανάσταση που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και ελπίδας
στους χώρους των ευρωπαίων φιλελευθέρων υπήρξε το μοναδικό παράδειγμα επανάστασης
με ευτυχή κατάληξη σε όλη την περίοδο της Παλινόρθωσης (1815-1830).
|