Η ποικιλία των ειδωλίων, ο μεγάλος τους αριθμός, η διαφορετική ποιότητα κατασκευής (προσεκτική ή πρόχειρη) καθώς και η ανεύρεσή τους σε οικισμούς αλλά και σε τάφους υποδηλώνουν ότι πρόκειται για δημιουργήματα με ευρύ κοινωνικό-ιδεολογικό περιεχόμενο και με συμβολικές προεκτάσεις.

Τα ανθρωπόμορφα και τα ζωόμορφα ειδώλια συντροφεύουν τον άνθρωπο στη γέννηση, στην καθημερινότητα (παιδικά παιχνίδια), στο θάνατο. Στα ειδώλια οπτικοποιείται η γονιμότητα (ειδώλια εγκύων γυναικών, φαλλοί), η ζωή (γυναίκες σε φάση τοκετού), η μητρότητα, τα ζώα που εκτρέφουν. Τα πήλινα ομοιώματα σπιτιών συμβολίζουν το ζωτικό πυρήνα του οικισμού και χρησιμοποιούνται, μαζί με τα ανθρωπόμορφα ειδώλια και σε συμβολικές πράξεις, όπως προσφορά θεμελίωσης, τεκμηριωμένη στην Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου της Θεσσαλίας.

Τα ειδώλια αποτελούν έργα είτε έμπειρων και επώνυμων στους νεολιθικούς οικισμούς τεχνιτών (π.χ. αγγειοπλαστών) είτε είναι προϊόντα αυθόρμητης έκφρασης του ανώνυμου νεολιθικού ανθρώπου. Στις πρώιμες φάσεις της Νεολιθικής είναι φυσιοκρατικά, ενώ από τη Νεότερη Νεολιθική επικρατεί σχηματοποίηση με αφαιρετική απόδοση των χαρακτηριστικών ανθρώπων και ζώων.