.
FHW Button

Γενική Eισαγωγή

πνευματικός κόσμος των Βυζαντινών στην Ύστερη περίοδο παρουσιάζει μια εικόνα από τις πιο ενδιαφέρουσες στην ιστορία της αυτοκρατορίας.

Οι Βυζαντινοί εξοικειώθηκαν με τα κλασικά κείμενα και τα μελέτησαν με σκοπό την αναβίωση του κλασικού πολιτισμού. Καλλιέργησαν τις επιστήμες και τη λογοτεχνία με ένα ορθολογικό και ανθρωπιστικό πνεύμα και αναδιοργάνωσαν τους τομείς της δικαιοσύνης και της παιδείας. Τέλος, ανέπτυξαν φιλοσοφικό στοχασμό που έτεινε να ανατρέψει την παραδοσιακή και συντηρητική θεολογική σκέψη. Αυτή η πνευματική κίνηση που η ανάπτυξή της οφειλόταν σε διάφορους λόγους (πολιτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς ή άλλους) είναι γνωστή με τον όρο "Παλαιολόγεια Αναγέννηση".

Oι δραστηριότητες αυτές συνυπήρχαν με εκδηλώσεις που δεν είχαν τίποτε το ορθολογικό: τις μεταφυσικές προκαταλήψεις της καθημερινής ζωής και την εξίσου ακμάζουσα καλλιέργεια της παραδοσιακής θεολογικής σκέψης. Ο τρόπος που συνυπήρξαν αυτές οι τάσεις ήταν πολύ ενδιαφέρων: άλλοτε συνυπήρχαν ειρηνικά, άλλοτε με συγκρούσεις και έριδες (όπως η έριδα του Ησυχασμού ή της Ένωσης των Εκκλησιών) και άλλοτε καταλήγοντας στο να παραχθούν νέες ιδέες και συνδυασμοί στα πρόσωπα των σκεπτόμενων ανθρώπων της εποχής. Και στις τρεις περιπτώσεις, οι άνθρωποι αυτοί με τις προσωπικότητές τους έδωσαν στην πνευματική κίνηση της εποχής τους το ιδιαίτερο ύφος και τα χαρακτηριστικά της.

Οι πηγές
Όλες αυτές τις πληροφορίες τις αντλούμε από κάποια χειρόγραφα που κατασκευάστηκαν κατά την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο, επιβίωσαν, έφτασαν στα χέρια μας και φυλάσσονται σήμερα σε μεγάλες Bιβλιοθήκες ή Mουσεία ανά τον κόσμο.
Σε πολλές περιπτώσεις δε σώθηκαν τα πρωτότυπα αλλά αντίγραφά τους που κάποιοι μεταγενέστεροι μελετητές τα έφτιαξαν αργότερα, για να τα χρησιμοποιήσουν με διάφορους τρόπους. Σε όλα τα παραπάνω χειρόγραφα βρίσκουμε ένα μεγάλο αριθμό κειμένων που η συγγραφή τους χρονολογείται μεταξύ του 1204 και του 1453, συνήθως με βάση κάποια χρονολογία που αναγράφεται στο τέλος του κειμένου.
Σε μερικές περιπτώσεις χειρογράφων δεν αναφέρεται η χρονολογία τους. Τότε η χρονολόγησή τους γίνεται ή μέσω της ταύτισης του ονόματος του συγγραφέα με κάποιο ιστορικό πρόσωπο της εποχής γνωστό από άλλες πηγές ή με την ταύτιση του τρόπου που είναι γραμμένο το χειρόγραφο με αυτόν που συνηθιζόταν σε εργαστήρια κατασκευής χειρογράφων αυτής της εποχής.

Aυτά τα κείμενα σε συνδυασμό με πληροφορίες που μας δίνουν μεταγενέστεροι συγγραφείς για την ίδια χρονική περίοδο (βασισμένοι ίσως σε μαρτυρίες που σήμερα έχουν χαθεί) μας βοηθούν να ανασυνθέσουμε την εικόνα της πνευματικής κίνησης στο χώρο του Bυζαντίου κατά το 13ο, 14ο και 15ο αιώνα.