O χαρακτήρας των πρώιμων προσκυνηματικών κέντρων
  Ήδη από τον 4ο αιώνα, αναμνηστικά ιερά, γνωστά και ως μαρτύρια, χτίστηκαν για να στεγάσουν και να τιμήσουν αντικείμενα του χριστιανικού μαρτυρίου. Αυτά ήταν μέρη καθαγιασμένα από την επίγεια ζωή του Χριστού, τάφοι μαρτύρων ή κίονες στυλιτών αγίων. Η ίδρυσή τους απέβλεπε στην κατάδειξη του χώρου του μαρτυρίου και στη στέγαση του εκκλησιάσματος κατά τη Λειτουργία.
  Τα μαρτύρια είχαν λοιπόν συχνά διαφορετικό σχέδιο από τους υπόλοιπους ναούς. Ανήκουν στον τύπο του ναού με εγκάρσιο κλίτος ή του σταυρόσχημου που επέτρεπε στους πιστούς να κυκλοφορούν γύρω από το ιερό, ενώ παρακολουθούσαν τη λειτουργία. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά του μαρτυρίου, δηλαδή η κατάδειξη του ιερού τόπου και η τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας είτε συνδυάζονταν, όπως στον Άγιο Ιωάννη στην Έφεσο, όπου η αγία τράπεζα βρίσκεται πάνω από τον τάφο του αγίου, είτε διαχωρίζονταν, όπως στο οκτάγωνο και την ανατολική βασιλική του Καλάτ Σιμάν στη Συρία (Qal'at Sem'an).
  Καθώς τα μαρτύρια εξελίσσονταν σε σημαντικά κέντρα λατρείας και προσκυνήματος, τεράστια πολύπλοκα οικοδομήματα χτίζονταν γύρω τους, για να εξυπηρετήσουν τον αυξανόμενο αριθμό επισκεπτών. Τα κέντρα προσκυνήματος συχνά περιλάμβαναν έναν τεράστιο περίβολο, εκτεταμένες αυλές, βοηθητικούς χώρους, ξενώνες, εκκλησίες και ένα βαπτιστήριο.