Παρηγορήτισσα

ναός είναι ίδρυμα του ηγεμόνα της Ηπείρου Νικηφόρου Α' Κομνηνοδούκα και της συζύγου του ’ννας Παλαιολογίνας και αποτελούσε άλλοτε καθολικό μονής. Λαξευτή κτητορική επιγραφή στο τοξωτό υπέρθυρο της βασιλείου πύλης αναφέρει το ηγεμονικό ζευγάρι, δηλαδή το δεσπότη Νικηφόρο και τη βασίλισσα Άννα, καθώς και το γιο τους, "κομνηνοβλαστό" δεσπότη Θωμά. Η υψηλή χορηγία δικαιολογεί την ιδιαίτερη ποιότητα τόσο της αρχιτεκτονικής του ναού όσο και της γλυπτικής και των ψηφιδωτών που τον διακοσμούν.
Το μνημείο ανήκει σ' έναν ιδιόμορφο οκταγωνικό τύπο με διώροφο περίστωο και στεγάζεται με πέντε τρούλλους. Εξωτερικά δίνει την αίσθηση ενός ογκώδους κυβικού κτηρίου με παράθυρα που θυμίζει ανακτορικά οικοδομήματα. Η ιδιομορφία του βρίσκεται στον τρόπο στέγασης του κεντρικού χώρου. Συγκεκριμένα, ενώ ο ναός είναι στην κάτοψη οκταγωνικός με ένα εκφορικό σύστημα, το άνοιγμα του χώρου που στεγάζεται με τον τρούλλο μικραίνει και αυτός τέλος στηρίζεται σε τέσσερα μόνο τόξα. Η νεότερη έρευνα έχει υποστηρίξει πως ο σημερινός ναός, στην αρχιτεκτονική αυτή μορφή, δεν είναι ο αρχικός και πως στην πρώτη φάση του το μνημείο ήταν ένας απλός οκταγωνικός ναός. Επιδράσεις ξένες, κυρίως από την απέναντι ακτή της Αδριατικής σημειώνονται στα γλυπτά που κοσμούν το ναό, τα οποία θυμίζουν έντονα γλυπτά της όψιμης ρομανικής τέχνης.
Η ψηφιδωτή διακόσμηση σώζεται μόνο στον κεντρικό τρούλλο του ναού και αρκετά κατεστραμμένη. Το κέντρο του καταλαμβάνει η προτομή του Παντοκράτορα, ενώ ακριβώς από κάτω, στο τύμπανο του τρούλλου, ανάμεσα στα παράθυρα εικονίζονται δώδεκα ολόσωμοι προφήτες και ουράνιες δυνάμεις (σεραφείμ, χερουβείμ και τροχοί). Στα ανοιχτά ειλητά που κρατούν οι προφήτες αναγράφονται χωρία της Παλαιάς Διαθήκης που αναφέρονται στις προφητείες τους. Οι ραδινές αναλογίες, η τολμηρότητα των χρωματικών συνδυασμών, η ζωντάνια και η εκφραστικότητα των προσώπων και η αίσθηση της ένταξης των μορφών στο χώρο αποτελούν τα βασικά τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά των ψηφιδωτών, που προαναγγέλουν τις στυλιστικές εξελίξεις κατά τη δεύτερη φάση της παλαιολόγειας τέχνης. Η σχέση της Άννας Παλαιολογίνας με την πρωτεύουσα καθιστά πιθανή την προέλευση των τεχνιτών από την Κωνσταντινούπολη. Με βάση την επιγραφή τα ψηφιδωτά και ο ναός χρονολογούνται ανάμεσα στα χρόνια 1294-96.