Οι αρμοδιότητες και οι ρόλοι του χωρικού και της συζύγου του είναι στενά συνδεδεμένοι και αλληλοσυμπληρώνονται. Ο χωρικός και η χωρική είναι εξαρτημένοι ο ένας από τον άλλον και η εκμετάλλευση του αγροκτήματος είναι δυνατή μόνο από κοινού, όταν και οι δύο θέσεις στον οίκο είναι καλυμμένες. Η εργασία του χωρικού στο χωράφι είναι άσκοπη, αν η γυναίκα δεν επεξεργαστεί περαιτέρω τους καρπούς στο σπίτι και δε διαχειριστεί με σύνεση τις προμήθειες. Επομένως για να γίνει αποδεκτός ο νεαρός χωρικός στο χωριό, δεν αρκούσε μόνο να αναλάβει την κυριότητα του οίκου από τον πατέρα του, έπρεπε να είναι και παντρεμένος. Στο στίχο 405 ο Ησίοδος αναφέρει τις προϋποθέσεις για την πλήρη αποδοχή ενός χωρικού στην κοινότητα: «Σπίτι έχε πρώτα πρώτα και γυναίκα και βόδι για το όργωμα».

Ένα άλλο γνωμικό πιστοποιεί αυτή την εξάρτηση του χωρικού από την εργατικότητα της χωρικής, τη συμπεριφορά της και την αξιοπρέπειά της: «Γιατί από τη γυναίκα την καλή ο άντρας δεν κερδίζει τίποτα καλύτερο, κι από την κακή πιο παγερό άλλο δεν είναι, που το φαό παραμονεύει». Όμοια ρητά βρίσκουμε και σε αγροτικά χωριά της Γαλλίας: «Η γυναίκα φτιάχνει το σπίτι και η γυναίκα είναι η καταστροφή του», «οι γυναίκες στήνουν και καταστρέφουν σπίτια χωρίς να είναι οικοδόμοι».

Στο Έργα και Ημέραι του Ησιόδου, όμως, δεν υπάρχουν μόνο γνωμικά που τονίζουν τη σημασία μιας εργατικής και αξιοπρεπούς χωρικής αλλά και επιθετικές, μισογύνικες ρήσεις. Αυτοί οι μισογύνικοι στίχοι στα έργα του Ησιόδου και στις ωδές των λυρικών ποιητών της Αρχαϊκής εποχής θεωρούνταν εν μέρει χαρακτηριστικοί γι' αυτό το λογοτεχνικό είδος: «Mη σου ξεγελάσει το νου πισινοστόλιστη γυναίκα φλυαρώντας γλυκόλογα, που διψάει για την αποθήκη σου. Όποιος πιστεύει τις γυναίκες, τους απατεώνες πιστεύει», «που το φαό παραμονεύει· αυτή τον άντρα, και το δυνατό, τον καίει χωρίς ξύλα και τον πάει σ' άγουρα γεράματα».

Το πιο γνωστό παράδειγμα τέτοιας μισογύνικης ειρωνείας είναι ο Κατάλογος των γυναικών του Σημωνίδη του Αμοργινού, που περιέχει σεξιστικές ειρωνείες. Πώς εξηγείται αυτή η σεξιστική ειρωνεία, όταν την ίδια στιγμή ο γάμος συνιστά παράγοντα του κύρους του χωρικού και όταν αυτός είναι εξαρτημένος από την εργασία της χωρικής στο σπίτι; Κατ' αρχάς πρέπει να τονιστεί ότι η γυναίκα γίνεται αντικείμενο ειρωνείας μόνο σε ένα συγκεκριμένο ρόλο, αυτόν της συζύγου.

Την ύπαρξη αναλόγων γνωμικών διαπίστωσε ο M. Segalen για την αγροτική Γαλλία του 19ου αιώνα: «Δυο ευτυχισμένες μέρες ζει ο άντρας πάνω στη γη, την ημέρα που παντρεύεται τη γυναίκα και τη μέρα που τη θάβει». Κι έτσι σηματοδοτούνται ακριβώς η αρχή και το τέλος του γάμου. Πρέπει να γίνει κατανοητό πως γνωμικά σαν κι αυτά δεν εννοούνται κυριολεκτικά, παρά απλώς αντικατοπτρίζουν συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες και τις εκφράζουν με συγκαλυμμένο τρόπο. Γιατί είναι αξιοσημείωτο πως οι μισογύνικες ρήσεις στρέφονται πάντα κατά δύο σημείων: της γυναικείας σεξουαλικότητας και της γυναίκας στο ρόλο της χαραμοφάισσας.

Τα γνωμικά πρέπει να ειδωθούν ως αντικατοπτρισμοί του αντρικού φόβου μήπως βάλουν στο σπίτι τους μια γυναίκα που δεν ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της και θέτει σε κίνδυνο τη διαβίωσή τους. Αν η γυναίκα δεν επεξεργαστεί με σύνεση τους καρπούς που μεταφέρονται στον οίκο, έχει καταστρέψει όλη τη δουλειά του άντρα της στο χωράφι. Για να αποφευχθεί αυτός ο κίνδυνος, τα γνωμικά συμβουλεύουν τους άντρες να παντρεύονται γυναίκες απ' το χωριό τους, γιατί τις γνωρίζουν και μπορούν να εκτιμήσουν εκ των προτέρων την εργατικότητα και το χαρακτήρα τους. Επίσης έπρεπε να ληφθεί υπόψη πως οι μερίδες του φαγητού ήταν πολύ αυστηρά υπολογισμένες, γιατί η παραγωγή με δυσκολία επαρκούσε για ολόκληρο το έτος. Και εφόσον ο άντρας δούλευε όλη τη μέρα στα χωράφια, φοβόταν μήπως κατά την απουσία του η γυναίκα του αντί να κάνει τις δουλειές της καταβρόχθιζε τα αποθηκευμένα αποθέματα, χωρίς αυτός να μπορεί να την εμποδίσει. Αυτοί λοιπόν οι δύο παράγοντες, η απόλυτη εξάρτηση από τη γυναικεία εργασία και η πενιχρή οικονομική κατάσταση, ήταν που έτρεφαν το φόβο των χωρικών για τη «χαραμοφάισσα», τη «δειπνολόχο», ένα φόβο που εκφραζόταν μέσα από τους σκωπτικούς στίχους.

Επιπλέον, σε άλλα γνωμικά αξιολογείται αρνητικά η γυναικεία σωματική ομορφιά και σεξουαλικότητα. Οι χωρικοί πίστευαν πως η ελκυστικότητα και η αποδοτικότητα στην εργασία δε συμβιβάζονται. Γι' αυτό και τα γνωμικά αποτρέπουν από την εξωτερική ομορφιά που μπορεί να κρύβει έναν κακό χαρακτήρα.

Εξάλλου η σεξουαλικότητα, η σωματική ομορφιά και τα κολακευτικά λόγια της γυναίκας μπορούσαν να κλονίσουν το κύρος του άντρα μέσα στον οίκο, τον ακρογωνιαίο λίθο της τάξης στο χωριό. Το ανδρικό κύρος ήταν εξαιρετικά ενισχυμένο λόγω της σημαντικά μεγαλύτερης ηλικίας γάμου τους σε σχέση με τις γυναίκες, της πατροτοπικότητας ²³ και του γεγονότος ότι η «στρατηγική περιουσία», δηλαδή το σπίτι, το χωράφι και τα κατοικίδια ζώα, κληροδοτούνταν αποκλειστικά στους γιους. Κι επειδή οι γυναίκες, όταν παντρεύονταν, δεν επιτρεπόταν να πάρουν στο σπίτι του συζύγου τίποτα άλλο εκτός από μερικά χαμηλής αξίας προσωπικά αντικείμενα (ένας άλλος νόμος του Σόλωνα ορίζει πως η νύφη επιτρεπόταν να πάρει μόνο τρία ενδύματα και οικιακά σκεύη χαμηλής αξίας) δεν μπορούσαν και να ενισχύσουν κάπως τη θέση τους στον οίκο, με τον ισχυρισμό πως ο άντρας τους χρωστάει σε αυτές ένα μέρος από τα μέσα διαβίωσής τους.

Παρ' όλα αυτά η χωρική ως σύζυγος ήταν εκείνη που είχε τη μεγαλύτερη δυνατότητα να προσβάλει το κύρος του άντρα, απλά και μόνο με τα κολακευτικά της λόγια, την ομορφιά και τη σεξουαλικότητά της. Οι προειδοποιήσεις που διατύπωνε η αντρική κοινωνία ως γνωμικά αποδεικνύουν ότι η εξουσία του άντρα στο σπίτι δεν ήταν καθόλου αυτονόητη.

Το γεγονός ότι τέτοιες παραινέσεις είχαν τη μορφή γνωμικών δείχνει πως η επιβολή του πατρικού κύρους δεν επαφιόταν στη θέληση του καθενός, παρά αποτελούσε μέρος της τάξης του χωριού. Η κοινότητα των χωρικών δεν ανεχόταν την προσβολή της αντρικής κυριαρχίας σε κάποιον οίκο, γιατί έτσι απειλούνταν η κοινωνική τάξη σε όλα τα νοικοκυριά. Αυτοί οι επιθετικά διατυπωμένοι κανόνες λοιπόν δεν απευθύνονταν μόνο κατά των γυναικών αλλά και κατά των ανδρών που δεν επέβαλλαν την εξουσία τους στις γυναίκες.

’ρα, τo άγχος του αρχηγού του οίκου για την επιβίωση, η εξάρτησή του από τη δουλειά της χωρικής και η απουσία του κατά τη διάρκεια της ημέρας στα χωράφια ήταν οι λόγοι που κυκλοφορούσαν στο χωριό τόσο επιθετικά γνωμικά κατά των γυναικών. Η δηκτικότητα της διατύπωσής τους σχετίζεται άμεσα με τη μεγάλη αξία που προσέδιδε η αγροτική κοινωνία στο πατρικό κύρος. Τα μισογύνικα ρητά λοιπόν είχαν και έναν ακόμη στόχο, να καταπνίξουν συλλογικούς φόβους.

23. Με τον όρο «πατροτοπικότητα» δηλώνεται ότι το νιόπαντρο ζευγάρι μετά την τελετή του γάμου μετακομίζει στο πατρικό σπίτι του συζύγου. Στην περίπτωση της μητροτοπικότητας» το ζευγάρι μετακομίζει στο πατρικό σπίτι της συζύγου.

---