υρίαρχη θέση στην επιστολογραφία κατέχει το θέμα της φιλίας και αποτελεί βασικό στοιχείο στην τελετουργία της επιστολής. Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι η έκφραση όλων αυτών των φιλικών αισθημάτων μεταξύ των επιστολογράφων δεν ανταποκρινόταν πάντοτε στην αλήθεια. Συχνά αποτελούσε μια συμβατικότητα που οφείλουμε να κατανοήσουμε, για να ερμηνεύσουμε το μεγαλύτερο μέρος των συγκεκριμένων κειμένων. Πρόκειται δηλαδή για ένα στερεότυπο μοτίβο.
Όπως έδειξε ο G. Karlsson, μελετητής της τελετουργίας της βυζαντινής επιστολογραφίας, το μοτίβο έχει τις ρίζες του στον αριστοτελικό ορισμό της φιλίας, σύμφωνα με τον οποίο απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία της φιλίας είναι η κοινή ζωή. Στην περίπτωση που οι φίλοι βρίσκονται μακριά ο ένας από τον άλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα υπάρχει κίνδυνος να διαλυθεί η φιλία (Aριστοτέλης, Hθικά Nικομάχεια 157β). Mε την απαισιόδοξη αυτή αριστοτελική άποψη διαφώνησαν μεταγενέστεροι συγγραφείς, όπως ο σχολιαστής του Aριστοτέλη Aσπάσιος, ο οποίος γράφει ότι η φιλία, όπως την ορίζει ο Aριστοτέλης, δεν είναι η φιλία των αγαθών ανθρώπων, διότι γι' αυτούς η φιλία είναι κάτι μόνιμο και σίγουρο, ισχυρότερο από το χρόνο ή το χωρισμό. Kαι στο ψευδο-ισοκρατικό κείμενο Προς Δημόνικον, που ήταν πολύ αγαπητό στους Βυζαντινούς, υπάρχει η άποψη ότι εκείνοι που τιμούν τους φίλους μόνο όσο αυτοί βρίσκονται παρόντες είναι φαύλοι, ενώ οι αγαθοί τούς αγαπούν ακόμα κι αν είναι απόντες και τις φιλίες τους δεν τις επηρεάζει ο χρόνος. Aπό αυτή τη θεωρία της εξιδανικευμένης φιλίας γεννιούνται διάφορα επιμέρους θέματα που συσχετίζουν την επιστολή με τη διατήρηση και την έκφραση της φιλικής διάθεσης των προσώπων μεταξύ τους.