μελετητής της ποιητικής παράδοσης των Βυζαντινών που θα επιχειρήσει
να διαιρέσει τη βυζαντινή ποίηση σε λογοτεχνικά είδη, απολύτως
συγκεκριμένα και αυστηρά διακεκριμένα, συναντά πολλές δυσκολίες,
αφού ο συγκρητισμός των λογοτεχνικών ειδών, που έχει αρχίσει
ήδη κατά την Ελληνιστική εποχή, συνεχίζεται και στο Βυζάντιο.
Γι' αυτό μια διαίρεση που διακρίνει τη βυζαντινή ποίηση -κατά
αντιστοιχία προς την αρχαία- σε επική, λυρική και δραματική
ποίηση μόνο συμβατικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Με τον όρο "λόγια βυζαντινή ποίηση" εννοούμε μια πολύ γενική
κατηγορία που περιλαμβάνει χιλιάδες ποιήματα επώνυμων και
ανώνυμων λόγιων βυζαντινών συγγραφέων, που δεν είναι γραμμένα
σε δημώδη γλώσσα (δημώδης βυζαντινή ποίηση) και δεν εξυπηρετούν
εκκλησιαστικούς λειτουργικούς σκοπούς (εκκλησιαστική υμνογραφία).
Γενικά χαρακτηριστικά της ποίησης αυτής είναι η λόγια γλώσσα,
η χρήση προσωδιακών μέτρων της Αρχαιότητας αλλά και τονικών
μέτρων. Ως προς το περιεχόμενο, περιλαμβάνει ποιήματα με θέματα
κοσμικά (θύραθεν ποίηση) αλλά και θρησκευτικά (θρησκευτική
ποίηση). Λόγω της συγγένειάς της με την αρχαία, η λόγια βυζαντινή
ποίηση προσέλκυσε νωρίς το ενδιαφέρον των μελετητών του αρχαίου
ελληνικού πολιτισμού. Σε σύγκριση όμως με τα πρότυπά της,
θεωρήθηκε από πολλούς υποδεέστερη και ανάξια λόγου. Μεταγενέστερες
μελέτες, ωστόσο, έδειξαν ότι αυτό δεν ισχύει για όλα τα ποιητικά
δημιουργήματα του Βυζαντίου. Ανάμεσά τους υπάρχουν έργα με
υψηλή αισθητική και λογοτεχνική αξία και με εντυπωσιακή πρωτοτυπία
στην επεξεργασία του παραδοσιακού υλικού.
Οι βυζαντινοί λόγιοι χρησιμοποίησαν την ποίηση, για να ικανοποιήσουν
πολλούς και διαφορετικούς σκοπούς. Με κριτήριο μόνο το περιεχόμενο
και τονίζοντας τη συμβατικότητα της διάκρισης, γράφοντας τους
όρους σε εισαγωγικά, ο H. Hunger κατατάσσει στην "επική" ποίηση
ποιήματα με μυθολογικό περιεχόμενο, ποιήματα ιστορικού και
εγκωμιαστικού χαρακτήρα, διδακτικά ποιήματα, τα έμμετρα μυθιστορήματα
και τις έμμετρες εκφράσεις. Στη "δραματική" ποίηση εντάσσει
έργα σε διαλογική μορφή και στη "λυρική" ποίηση τους επιταφίους
και τις μονωδίες, τα αυτοβιογραφικά και "επαιτικά" ποιήματα,
τα έμμετρα αλφάβητα ηθικοδιδακτικού και κατανυκτικού χαρακτήρα
και τα επιγράμματα. Στη λόγια ποιητική παραγωγή ανήκουν επίσης
οι κέντρωνες και διάφορα στιχουργικά παίγνια, γνωστά ως τεχνοπαίγνια.
|