πό τα συνολικά ένδεκα βυζαντινά μυθιστορήματα που σώζονται, τέσσερα είναι γραμμένα σε λόγια γλώσσα. Και τα τέσσερα γράφτηκαν το 12ο αιώνα κατά το πρότυπο του ελληνιστικού ερωτικού μυθιστορήματος. Αναφέρονται στις περιπέτειες ενός ερωτικού ζεύγους, στους κινδύνους και τα ταξίδια του ως την τελική επανασύνδεσή του. Τρία από τα τέσσερα αυτά μυθιστορήματα είναι έμμετρα. Οι ποιητές τους είναι ο Θεόδωρος Πρόδρομος, που διηγείται τις περιπέτειες της Ροδάνθης και του Δοσικλή, ο Νικήτας Ευγενειανός που γράφει για τη Δρόσιλλα και το Χαρικλέα και ο Κωνσταντίνος Μανασσής, που το 1160 συνέθεσε το μυθιστόρημα με τις περιπέτειες του ζεύγους Αρίστανδρου και Καλλιθέας, το οποίο παραδίδεται μόνο αποσπασματικά. Ο Ευστάθιος ή Ευμάθιος Μακρεμβολίτης συνέθεσε το δικό του έργο Τα καθ' Υσμίνην και Υσμινίαν σε πεζό λόγο.
Η εμφάνιση των ερωτικών μυθιστορημάτων το 12ο αιώνα δεν έγινε ξαφνικά. Οι Βυζαντινοί ασχολούνταν με ζωηρό ενδιαφέρον με τα ελληνιστικά μυθιστορήματα και ειδικότερα του Αχιλλέα Τάτιου και του Ηλιοδώρου. Έγραφαν ερμηνείες, χρησιμοποιούσαν περικοπές ή έκαναν άμεσες αναφορές σ' αυτά. Παράλληλα έκαναν κι εκείνοι με τη σειρά τους εκτεταμένη χρήση μυθιστορηματικών στοιχείων σε άλλα είδη της βυζαντινής γραμματείας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα προσφέρουν τα απόκρυφα κείμενα και η αγιολογική μυθιστορία.
Τα βυζαντινά μυθιστορήματα δεν αποτελούν απλή μίμηση των ελληνιστικών προτύπων τους. Οι ποιητές τους αποτυπώνουν στοιχεία από το βυζαντινό τρόπο ζωής και ιδιαίτερα την εθιμοτυπία, όπως την προσκύνηση του αυτοκράτορα, την αναφορά στους ευνούχους, την τήρηση της ιεραρχίας.

Θεόδωρος Πρόδρομος, Τα κατά Ροδάνθην και Δοσικλέα, M. Marcovich (έκδ.), Theodori Prodromi De Rhodanthes et Dosiclis amoribus libri IX, Στουτγάρδη/Λιψία 1992, σ. 101, βιβλίο 6, στίχ. 271-280
Δε θα εξευμενίσω την πικρή σου Τύχη,/ που πιάστηκες δυο φορές αιχμάλωτη από βαρβάρους,/ με δεμένα πόδια, χέρια και τον αυχένα σου ακόμη,/ μακριά από την πατρίδα σου, έρημη,/ χωρίς τον αγαπητό σου πατέρα και την αγαπητή σου μάνα./ Δε γέμισε μ' αυτά η άπληστη κοιλιά της,/ δε χόρτασε ο λαιμός της,/ αλλά χάσκοντας το λαίμαργό της στόμα,/ χωρίς ντροπή σε κατάπιε ολόκληρη,/ δίνοντας ένα τέλος στο βαρύ μερίδιο του δράματος.

Κωνσταντίνος Μανασσής, Των κατ' Αρίστανδρον και Καλλιθέαν εννέα λόγοι, O. Mazal (έκδ.), Der Roman des Konstantinos Manasses, Wiener Byzantinistische Studien 4, Βιένη 1967, σ. 205-206, απόσπασμα 165, στίχ. 1-13.

Νικήτας Ευγενειανός, Τα κατά Δρόσιλλαν και Χαρικλέα, F. Conca (έκδ.), Nicetas Eugenianus, De Drosillae et Chariclis amoribus, Άμστερνταμ 1990, βιβλίο 2, στίχ. 320-330.