το Βυζάντιο δεν παράγονται δράματα αντίστοιχα των αρχαίων
ελληνικών. Τη θέση τους παίρνουν οι έμμετροι διάλογοι ανάμεσα
σε δύο ή περισσότερα πρόσωπα που μιλούν σε πρώτο πρόσωπο.
Προορίζονται όμως μόνο για ανάγνωση και όχι για θεατρική παράσταση.
Ακόμη και οι αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες γίνονται αντικείμενο
διδασκαλίας ή ανάγνωσης. Τον 9ο αιώνα ο
Ιγνάτιος Διάκονος συνθέτει
τους Στίχους εις τον Αδάμ, ένα διάλογο με θέμα την
πτώση των πρωτοπλάστων, στον οποίο μιλούν εναλλάξ ο Θεός,
ο Αδάμ, η Εύα και ο όφις. Αργότερα, στην εποχή του Αλέξιου
Κομνηνού, ο
Φίλιππος Μονότροπος δίνει
στη Διόπτρα του μία αντιπαράθεση του σώματος προς την
ψυχή.
Τον πιο δραματικό ωστόσο χαρακτήρα παρουσιάζει η Κατομυομαχία
του
Θεόδωρου Πρόδρομου (12ος
αιώνας), που είναι γραμμένη σε δωδεκασύλλαβο στίχο και αποτελεί
παρωδία του αρχαίου δράματος, της Βατραχομυομαχίας.
Σε ανάλογο σατιρικό πνεύμα είναι γραμμένο και το έργο Σχέδη
μυός, που αποδίδεται στον ίδιο ποιητή. Ο Πρόδρομος πρέπει
να είναι ο συγγραφέας και του διαλόγου Απόδημος Φιλία.
Στο 12ο αιώνα ανήκει και το θρησκευτικό δράμα Χριστός Πάσχων,
το οποίο είχε αποδοθεί στο
Γρηγόριο Ναζιανζηνό (4ος
αιώνας). Το θρησκευτικό αυτό δράμα αποδείχθηκε ότι είναι κέντρωνας.
Επίσης διαλογικής μορφής είναι κι ένας μεγάλος αριθμός επιτύμβιων
επιγραμμάτων και επιτάφιων ποιημάτων. Εκθέτουν συνήθως τη
συνομιλία ενός αγνώστου (Ξένου) με τον τάφο (Τύμβο)
ή με το νεκρό.
Αξίζει επίσης να αναφερθούν δύο ειδύλλια που είναι γραμμένα
σε διαλογική μορφή. Συντέθηκαν σύμφωνα με τα αρχαία πρότυπα
της βουκολικής ποίησης και παρουσιάζουν αρκετά δάνεια από
την ποίηση του
Θεόκριτου και του Βιργιλίου.
Ποιητές τους ήταν ο
Μάξιμος Πλανούδης κι ένας
άλλος ανώνυμος ποιητής του 15ου αιώνα.
|
Θεόδωρος
Πρόδρομος, Απόδημος Φιλία, Απόσπασμα από το διάλογο
του Ξένου με τη Φιλία, Fr. Duebner (έκδ.), Theodori Prodromi,
"Amicitia exulans", στο: G. Wagner (έκδ.), Euripidis
perditarum fabularum fragmenta, Παρίσι 1846, στίχοι 86Π92
(R. Cantarella, Poeti bizantini, Μιλάνο 1992, τόμ.
2, σ. 824).
Νικόλαος
Καλλικλής, Επιτύμβιοι Στίχοι στον Γεώργιο Παλαιολόγο, στη
σύζυγό του Άννα και το γιο τους. Διάλογος Ξένου και του Τύμβου,
R. Romano (έκδ.), Nicola Callicle, Carmi, Νεάπολη 1980,
Byzantina et Neo-Hellenica Neapolitana, 8, ποίημα 9, στίχ.
1-8.
Ξένος: Μεγάλο σε βλέπω,
τύμβε.
Τύμβος: Μην πλανάσαι, ξένε·/ Τρεις μένουν μέσα.
Ξένος: Πες μου, ποιοι είναι./ Τύμβος: Η μητέρα, ο πατέρας
και το παιδί.
Ξένος: Με πικραίνουν τα λόγια σου./ Ποια είναι η οικογένεια
της μάνας;
Τύμβος: Από την οικογένεια των Δουκών, ξένε./
Ξένος: Μήπως εννοείς την Άννα την Αυγούστα;
Τύμβος: Ναι, γι' αυτήν σου λέω./
Ξένος: Και η οικογένεια του πατέρα;
Τύμβος: Είναι Παλαιολόγος./ Ξένος: Αλίμονο, για το Γεώργιο
τον Αύγουστο μου λες./ Και τι μπορείς να μου πεις για το παιδί.
Τύμβος: Αν σου πω, αλίμονο, θα κλάψεις.
Βουκολικό
ειδύλλιο ανώνυμου ποιητή, απόσπασμα διαλόγου του Ξενοφώντα
με το Φιλέμονα, Sturm, J., "Ein unbekanntes griechisches Idyll
aus der Mitte des 15. Jh.", Byzantinische Zeitschrift
10 (1901), 435.
|