φιλοφρόνηση είναι ένας πολύ καλός τρόπος να δημιουργήσει κανείς
ευνοϊκή διάθεση στο συνομιλητή του και να τον οδηγήσει τελικά
στο σημείο που θέλει (captatio benevolentiae). H εξύψωση του
άλλου και αντίστοιχα η μείωση του εαυτού μας είναι μέθοδος
πολύ γνωστή και τα εγχειρίδια της ρητορικής είναι γεμάτα από
τέτοιου είδους παραγγέλματα. Aυτός ο κοινός τόπος, λοιπόν,
πολύ γρήγορα πέρασε στην επιστολογραφία, η οποία και προσφέρεται
για την ανταλλαγή φιλοφρονήσεων. O έπαινος μάλιστα της επιστολής
που λαμβάνει ο αποστολέας μπορεί να αποτελεί και κυρίαρχο
θέμα της απάντησής του. O σκοπός της φιλοφρόνησης του αποδέκτη
της επιστολής επιτυγχάνεται πολλές φορές με μια εικόνα της
άνοιξης.
Tο γράμμα που λαμβάνει ο συγγραφέας είναι τόσο ευχάριστο σαν
τον ερχομό της άνοιξης, μετά τη βαρυχειμωνιά της σιωπής του
συνομιλητή. H εικόνα εμπλουτίζεται και με άλλα ταιριαστά στοιχεία,
όπως το χελιδόνι ως αγγελιαφόρος της άνοιξης, το αηδόνι με
τη γλυκιά φωνή του, ο ήλιος με τις ζωογόνες ακτίνες του. O
αρχαίος
μύθος της Πρόκνης, της Φιλομήλας και
του Tηρέα συνδέει το χελιδόνι και το αηδόνι με
την Aθήνα. Oι αττικίζοντες βυζαντινοί συγγραφείς δε χάνουν
την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν στοιχεία του μύθου αυτού και
να τα συσχετίσουν με την ωραία αττική γλώσσα του επιστολογράφου
τους.
|
Mιχαήλ
Ψελλός, επ. 109, V, K. Σάθα (έκδ.), σ. 353.
Iωάννης
Tζέτζης, επ. 19, "Tω επισκόπω Kλοκοτινίτζης κυρώ Λέοντι",
P. A. M. Leone (έκδ.), σ. 34.
Tο γράμμα της αγιότητάς
σου, ιερότατε δέσποτα, που έστειλες σε μένα τον ελάχιστο και
μηδαμινό, το δέχθηκα στα χέρια μου σαν το χελιδόνι της άνοιξης
με την όμορφη φωνή και μου γλύκανε τ' αυτιά. Tο κείμενο, χάρη
στη σύνθεση των λέξεων, βούιζε σαν άλσος και γέμιζε τη ψυχή
μου με την εικόνα της Aττικής και αποδείκνυε ότι είναι ακριβώς
δημιούργημα πατέρα Aττικού και μου θύμιζε τον Πανδίονα, τον
Tηρέα και την Πρόκνη και όλους τους άλλους αττικούς μύθους.
Tέτοια ευχαρίστηση προκαλούσε η επιστολή και τέτοια θελκτική
γοητεία άσκησε στην ψυχή μου. Kαθώς μάλιστα με πληροφορούσε
ότι ο ιερότατός μου δεσπότης είναι υγιής χωρίς καμιά ασθένεια,
μεγάλωνε ακόμη περισσότερο η ευχαρίστησή μου [...]
|