Ζωγραφική: 1300-1330

την Κωνσταντινούπολη βρίσκονται τα πρώτα και σημαντικότερα δείγματα της νέας ζωγραφικής τάσης. Στα ψηφιδωτά της Μονής Παμμακαρίστου που χρονολογούνται στα 1310-15 η βαριά τεχνοτροπία αρχίζει ήδη να υποχωρεί. Η γαλήνια ηρεμία που αποπνέουν οι μορφές των Θείων Προσώπων, αλλά και η βαθιά ανθρώπινη αίσθηση που δίνει το ζωγραφικό πλάσιμό τους αποτελούν τα νεοτεριστικά στοιχεία του ψηφιδωτού συνόλου. Τα στοιχεία αυτά θα φτάσουν στο αποκορύφωμά τους στα ψηφιδωτά και στις τοιχογραφίες της Μονής της Χώρας, ένα από τα εντυπωσιακότερα διακοσμημένα μνημεία της βασιλεύουσας μετά τη μεγάλη της εκκλησία, την Αγία Σοφία. Η υψηλή χορηγία των δύο μνημείων από μέλη της αριστοκρατίας εξηγεί την ποιότητά τους και μας αποκαλύπτει τα εκλεπτυσμένα γούστα και τις αισθητικές αναζητήσεις της τάξης αυτής. Αντίστοιχα, έργα υψηλής ποιότητας και τεχνοτροπικά συγγενή, που οφείλονται επίσης σε χορηγίες σημαντικών προσώπων με δεσμούς με την πρωτεύουσα, βρίσκουμε και στη Θεσσαλονίκη. Οι τοιχογραφίες στο παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου (1303), στη βασιλική του Αγίου Δημητρίου, συνεχίζουν τη ζωγραφική τάση της βαριάς τεχνοτροπίας, όμως με μια μεγαλύτερη ελευθερία και ζωγραφικό πλάσιμο, ενώ τα εξαιρετικής ποιότητας ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες των Αγίων Αποστόλων αποτελούν το σημαντικότερο δείγμα της δεύτερης παλαιολόγειας τεχνοτροπίας στη Θεσσαλονίκη. Οι αισθητικές τάσεις που εντοπίζονται στις δύο μεγάλες πόλεις, εμφανίζονται και στις περιοχές της επιρροής τους όπως στη Σερβία στα μνημεία του κράλη Μιλούτιν αλλά και στο Μυστρά, στην καστροπολιτεία της Πελοποννήσου με τους στενούς δεσμούς με την Κωνσταντινούπολη. Εδώ, στην Παναγία Οδηγήτρια ή Αφεντικό που ιδρύθηκε στα 1310 βρίσκουμε ένα σημαντικό ζωγραφικό σύνολο, έργο πολλών ζωγράφων, όπου αναγνωρίζονται διαφορετικές τάσεις. Ιδιαίτερη κομψότητα και αφομοίωση των κλασικών προτύπων αλλά και δυναμισμός και τολμηροί χρωματικοί συνδυασμοί που προαναγγέλουν τις εξελίξεις στην επόμενη περίοδο χαρακτηρίζουν τη ζωγραφική του μνημείου.