Εικόνες

διαίτερη διάδοση γνώρισαν στα τέλη του 13ου και στις αρχές του 14ου αιώνα οι μικρές ψηφιδωτές εικόνες. Περισσότερα από 30 παραδείγματα εικόνων σώζονται στις μέρες μας, τα οποία εντυπωσιάζουν με τη λεπτότητα της τεχνικής και την κομψότητα του σχεδίου. Ο τύπος αυτός των εικόνων, γνωστός ήδη από το 12ο αιώνα, αποκτά στην παλαιολόγεια περίοδο νέα χαρακτηριστικά πλησιάζοντας τα έργα μικροτεχνίας, καθώς οι πολύχρωμες ψηφίδες από χρωματιστή υαλόμαζα και πολύτιμες πέτρες έχουν συνήθως το μέγεθος κεφαλιού καρφίτσας!
Όπως και σε προηγούμενες εποχές η ζωγραφική των φορητών εικόνων στο 14ο αιώνα ακολουθεί την τεχνοτροπία της μνημειακής τέχνης. Ένα από τα αριστουργήματα της εποχής βρίσκεται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας. Πρόκειται για την εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ, που χρονολογείται στα μέσα του 14ου αιώνα. Η εξαίρετη ποιότητα και η τεχνοτροπία της, που θυμίζει τις τοιχογραφίες της Μονής της Χώρας, τη συνδεέουν με την Κωνσταντινούπολη. Ανάλογα και η εικόνα της Σταύρωσης, πάλι στο Βυζαντινό Μουσείο, που προέρχεται από τη Μονεμβασιά, μοιάζει με τις τοιχογραφίες στους γειτονικούς ναούς του Μυστρά όπως για παράδειγμα την Περίβλεπτο. Ενδιαφέρουσες είναι τέλος και δύο εικόνες από τη μονή Μεταμορφώσεως στα Μετεώρα, που αποτελούν αφιερώματα της Μαρίας Αγγελίνας Παλαιολογίνας και του συζύγου της Θωμά Πρελιούμποβιτς, δεσπότη των Ιωαννίνων (1367-1384). Στη μία εικόνα η Αγγελίνα παρουσιάζεται γονατιστή στα πόδια της όρθιας Βρεφοκρατούσας Θεοτόκου, απεικόνιση συνηθισμένη για τους αφιερωτές των εικόνων. Αντίθετα, στη δεύτερη εικόνα η απεικόνισή της ανάμεσα στους μαθητές του Χριστού στη σκηνή της Απιστίας του Θωμά αποτελεί μία πολύ πρωτότυπη αλλά και τολμηρή σύλληψη που δηλώνει τη νέα προσωπική σχέση στην επικοινωνία με τα Θεία Πρόσωπα, που αναπτύσσεται στα ταραγμένα χρόνια της Ύστερης Βυζαντινής περιόδου. Οι εικόνες αυτές αποδίδονται σε εργαστήρια των Ιωαννίνων και αποτελούν τεκμήρια της ανάπτυξης της ζωγραφικής των εικόνων και σε άλλες περιοχές πέρα από τα μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα της αυτοκρατορίας.