Ζωγραφική

να από τα σημαντικότερα και ακριβώς χρονολογημένα μνημεία του 15ου αιώνα είναι η Παντάνασσα του Μυστρά. Ο ναός ιδρύεται στα 1428 από τον Ιωάννη Φραγκόπουλο, διοικητικό αξιωματούχο του δεσπότη Θεοδώρου Β', και διακοσμείται με τοιχογραφίες. Αν και ακολουθείται πιστά το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού της Ευαγγελίστριας από την ίδια πόλη και οι παραστάσεις αντιγράφουν σχεδόν πιστά τις αντίστοιχες από την Περίβλεπτο, η ζωγραφική της Παντάνασσας εντυπωσιάζει τον επισκέπτη με τη δημιουργική πνοή της και την πρωτοποριακή αντίληψη που αποπνέει.

Οι δύσκολες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που επικρατούν τα τελευταία χρόνια πριν από την τουρκική κατάκτηση στο χώρο του μικρού κράτους των Παλαιολόγων επέδρασαν και στην εξέλιξη της μνημειακής ζωγραφικής. Ήδη στα τέλη του 14ου αιώνα, σημαντικοί ζωγράφοι από την πρωτεύουσα μετοικούν και συνεχίζουν να εργάζονται σε άλλες περιοχές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Θεοφάνης ο Έλληνας, που εργάζεται στο Νόβγκοροντ και στη Μόσχα μέχρι τις αρχές του 15ου αιώνα. Ο Θεοφάνης δημιούργησε σχολή στη ρωσική ζωγραφική και η τέχνη του βρήκε σημαντικούς συνεχιστές όπως ο Αντρέι Ρουμπλιώφ. Στη βενετοκρατούμενη Κρήτη επίσης, ζωγράφοι από την πρωτεύουσα βρίσκουν δυνατότητες απασχόλησης και δημιουργίας. Οι πηγές μάς αναφέρουν πολλά σχετικά ονόματα ήδη από τα τέλη του 14ου αιώνα ενώ η "καλλιτεχνική μετανάστευση" παίρνει μεγάλη έκταση μετά την τουρκική κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης.

Αποτέλεσμα ήταν οι μητροπολιτικές τάσεις και παραδόσεις της παλαιολόγειας ζωγραφικής να μεταφερθούν στο νησί και στο πρώτο μισό του αιώνα να δημιουργηθεί εδώ μια πληθώρα σημαντικών και εξαιρετικά ποιοτικών ζωγραφικών συνόλων. Τα μνημεία που εικονογραφούν οι αδελφοί Φωκάδες στην Έμπαρο (1435/6), στην Αβδού (1445) και στην Άνω Σύμη Βιάννου (1453) καθώς και η Μονή Βαλσαμονέρου και η Παναγιά στο Σκλαβεροχώρι αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα αυτής της τέχνης. Η τέχνη αυτή θα ριζώσει στο νησί και θα δημιουργήσει σχολή και πολλούς σημαντικούς ζωγράφους που θα συμβάλουν στη συνέχεια και ανανέωση της βυζαντινής τέχνης και στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας.