τα συναξάρια αναφέρεται ο Ρωμανός ως ο ποιητής χίλιων ύμνων.
Ο αριθμός όμως των σωζόμενων κοντακίων που θεωρούνται γνήσια
έργα του ανέρχεται στους 58. Πολλά χάθηκαν μετά την εμφάνιση
του νέου ποιητικού είδους του κανόνα και τον παραμερισμό τους
από τα λειτουργικά βιβλία. Οι αλλαγές επίσης στο εορτολόγιο
και τη συγκρότηση των ιερών ακολουθιών οδήγησαν σε διασκευές
που αλλοίωσαν το χαρακτήρα των έργων του Ρωμανού. Στις εκδόσεις
των ύμνων του περιλαμβάνονται ακόμα 29 αμφισβητούμενα έργα
του.
Τα κοντάκια του Ρωμανού διακρίνονται για τον έντονα δραματικό
τους χαρακτήρα, τους διαλόγους, τους εσωτερικούς μονολόγους
και την ηθοπλαστική δύναμη. Αυτή η παρατήρηση οδήγησε τον
J.B. Pitra και άλλους στην άποψη ότι το κοντάκιο αποτελεί
μια προδρομική μορφή του βυζαντινού θεάτρου, άποψη που όμως
δεν ευσταθεί, καθώς ακόμη και τα πιο θεατρικά κοντάκια του
Ρωμανού δε χαρακτηρίζονται για τη θεατρική τους οικονομία.
Εξάλλου δε διαθέτουμε καμία αξιόπιστη πληροφορία για την ύπαρξη
θρησκευτικού θεάτρου εκείνη την εποχή στο Βυζάντιο.
Τα θέματα των κοντακίων του Ρωμανού αφορούν κυρίως το πρόσωπο
του Χριστού, πρόσωπα της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης και το
βίο αγίων. Ένα μικρό μέρος τους αποτελούν τα περιστασιακά
κοντάκια. Οι δογματικές του απόψεις βρίσκονται διάσπαρτες
σ' όλο το έργο. Ο υμνογράφος ακολουθεί την επίσημη θέση της
εκκλησίας, όπως αυτή εκφράζεται στον Ιουστινιάνειο Κώδικα.
Αυτή η διαπίστωση οδήγησε πολλούς ερευνητές (όπως τον P. Maas
και τον J. Grosdidier de Matons) στο συμπέρασμα ότι ο Ρωμανός
έγραφε τους ύμνους του "κατόπιν υψηλής επιταγής".
Το περιεχόμενο καθορίζει και τις πηγές του υμνογράφου. Πηγές
του ήταν τα βιβλία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, τα
απόκρυφα Ευαγγέλια αλλά και οι ομιλίες των Πατέρων της Εκκλησίας.
Ο μελωδός φαίνεται να έχει μια ιδιαίτερη εξοικείωση με το
έργο του
Εφραίμ του Σύρου, του
Βασίλειου Σελευκείας, του
Ιωάννη Χρυσοστόμου, του
Γρηγόριου Νύσσης και του
Γρηγόριου Νεοκαισαρείας.
Η ελληνιστική ρητορική τού ήταν επίσης γνωστή. Τα σχόλια του
βέβαια σχετικά με τον Όμηρο, τον
Πλάτωνα και το Δημοσθένη
είναι καταδικαστικά. Πρέπει όμως να ερμηνευθούν ως επίκριση
των συγχρόνων του εθνικών, όπως παρατηρεί ο Κ. Μητσάκης. Ο
Ρωμανός εκφράζει την πολιτική που ακολούθησε ο
Ιουστινιανός εναντίον τον
αιρετικών και εθνικών, για να διατηρήσει τη συνοχή του κράτους.
|