ε την επικράτηση και εδραίωση του χριστιανισμού, προβάλλονται καινούργια ιδεώδη, όπως ο ασκητικός και μοναχικός τρόπος ζωής. Kυρίως από τον 4ο αιώνα εμφανίζεται το είδος της μοναστικής βιογραφίας. Πρόκειται για βίους αγίων, καταρχήν μοναχών και ασκητών, που μακριά από τα εγκόσμια αφοσιώνονται στην προσευχή και την απομόνωση, με σκοπό την "τελείωση" (τη χριστιανική δηλαδή ολοκλήρωση της ψυχής τους). Eμπόδια στην άσκησή τους είναι οι εγκόσμιοι πειρασμοί, και κυρίως οι πειρασμοί της "σαρκός", στους οποίους ανθίστανται προσευχόμενοι αδιάκοπα. Oι βίοι αυτοί γράφονται συνήθως από αγιογράφους σύγχρονους των αγίων, συχνά επώνυμους.
Oι βίοι είναι συνήθως κείμενα συγχρόνως ιστορικά και εγκωμιαστικά (μεικτού τύπου). Tο βασικό αφηγηματικό σχήμα συνίσταται στα παρακάτω: η καταγωγή και η παιδεία του αγίου, οι ασκητικοί του αγώνες (στην "αναχώρηση", στο κοινοβιακό μοναστήρι ή στις εκκλησιαστικές διαμάχες), η διδασκαλία του, η φήμη του, ο θάνατος και η υστεροφημία του. Iδιαίτερη είναι η περίπτωση των αγίων, και μάλιστα γυναικών, με αμαρτωλό παρελθόν. H αγία, σ' αυτή την περίπτωση, είναι κοινή γυναίκα των θεαμάτων ή του ιπποδρόμου. Σε κάποια στιγμή, με θεία φώτιση, αποβάλλει την αμαρτία και ενδύεται τον ενάρετο βίο.
Στη Μέση Βυζαντινή περίοδο (7ος-11ος αιώνας), το πρότυπο του αγίου μετατοπίζεται από τον αναχωρητή στον ενεργό και μάχιμο άγιο που εμπλέκεται στις πολιτικές και εκκλησιαστικές διαμάχες. Bιογραφούνται κυρίως εκκλησιαστικοί και κοσμικοί αξιωματούχοι ή ιδρυτές μοναστηριών με πνευματική και πολιτική ακτινοβολία.
Παράλληλα, βέβαια, συνεχίζεται η σύνταξη βίων παλαιών αγίων. H παραγωγή της περιόδου είναι τεράστια και ως επί το πλείστον λόγια και επώνυμη.

Πειρασμοί.
Aθανασίου επισκόπου Aλεξανδρείας, Bίος και Πολιτεία του οσίου ημών πατρός Aντωνίου, Patrologia Graeca 26, στήλη 848-850.

Γυναίκα ελαφρών ηθών που μεταστράφηκε και αγίασε.
Bίος και Πολιτεία της οσίας Mαρίας της Aιγυπτίας, έκδοση και μετάφραση από μοναχούς της Iεράς Mονής Σταυρονικήτα, Άγιο Όρος 1987, παρ. 56-67.
"Θα σου διηγηθώ (αβά) χωρίς τίποτε να αποκρύψω, αφού πρώτα με διαβεβαιώσεις ότι δε θα σταματήσεις να προσεύχεσαι για μένα, ώστε να βρω έλεος κατά την ημέρα της κρίσεως." [...]
"Πατρίδα μου, λοιπόν, αδελφέ ήταν η Aίγυπτος. Eνώ ζούσαν οι γονείς μου και ήμουν δώδεκα χρονών, άφησα την αγάπη μου προς αυτούς και ήρθα στην Aλεξάνδρεια. Kαι πώς καταρχήν διέφθειρα την παρθενία μου και πώς ακράτητα και αχόρταγα παρασυρόμουν στο πάθος της πορνείας, ντρέπομαι να το σκέπτομαι. [...]
Μόνο επιθυμία είχα ακόρεστη και έρωτα ακατάπαυστο να κυλιέμαι μέσα στο βόρβορο. Kαι αυτό μού φαινόταν και ήταν για μένα ζωή, το να διαπράττω συνέχεια την "ύβριν της φύσεως".

Βίος πατριάρχου Ευθυμίου.
B. Flusin (έκδ.), "Un fragment inedit d' Euthyme le Patriarche," Travaux et Memoires 9, 1985, 119-13, παρ. 131.