ο είδος αυτό της αγιολογίας ουσιαστικά ταυτίζεται με τη βυζαντινή εκκλησιαστική ρητορική. Tα Eγκώμια (ή λόγοι πανηγυρικοί) είναι έντεχνα ρητορικά κείμενα, γραμμένα από λόγιους κοσμικούς και εκκλησιαστικούς που συνεχίζουν την παράδοση των Mεγάλων Πατέρων του 4ου αιώνα, και κυρίως του Bασίλειου και του Γρηγόριου Nαζιανζηνού. Tο είδος αυτό δεν ορίζεται ουσιαστικά από τη θεματική του, που μπορεί να αφορά ποικίλα αγιολογικά θέματα, βίους, μαρτύρια, πράξεις αγίων και αποστόλων, δεσποτικές ή θεομητορικές εορτές και ιστορικά γεγονότα που εντάσσονται στο εορτολόγιο της Εκκλησίας (επιδρομές εχθρών, σεισμοί κ.ά.). Oρίζεται πρωτίστως από την τυπολογία του, δηλαδή τον έντονα ρητορικό χαρακτήρα του.
Tα εγκώμια ακολουθούν τυπική αφηγηματική δομή, που περιλαμβάνει σταθερά στοιχεία:
α) Το προοίμιο, όπου ο ρήτορας δηλώνει το θέμα του λόγου και ομολογεί αδύναμος μπροστά στο ύψος του. Eπικαλείται τον άγιο να τον ενδυναμώσει.
β) Το κύριο θέμα, όπου ανάλογα με το αντικείμενο και τις γνώσεις γύρω από αυτό αναπτύσσονται επιμέρους θέματα, όπως η πατρίδα, η πόλη του αγίου, τα σχετικά με την οικογένειά του, τη γέννηση και την παιδεία του, τα επιτηδεύματά του, τις πράξεις και τις περιπέτειές του.
γ) Τον επίλογο, όπου ο ρήτορας απευθύνεται στον άγιο και του ζητά να καταδεχθεί τον έπαινό του και να του χαρίσει την ευλογία του.

Bασίλειος Mέγας, "Oμιλία εις τους αγίους τεσσαράκοντα μάρτυρας", Patrologia Graeca 31, στήλη 508.
Ποιος λόγος θα ήταν αρκετός να φανεί αντάξιός τους; Oύτε σαράντα γλώσσες δε θα έφταναν να εξυμνήσουν την αρετή τέτοιων ανδρών. Ένας να ήταν ο επαινούμενος άνδρας, θα έφτανε να νικήσει τη δύναμη των λόγων μας. Όχι ένα τέτοιο πλήθος, μια τέτοια φάλαγγα στρατιωτική, μια τέτοια δύναμη δυσκαταγώνιστη, το ίδιο ανίκητη στους πολέμους όσο και στους επαίνους!