Μαγνησία: Περιοχή της δυτικής Μικράς Ασίας. Γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στα χρόνια των Λασκαριδών αυτοκρατόρων.
Μακάριος Χρυσοκέφαλος: Μητροπολίτης Φιλαδελφείας από το 1336 ως το 1382, ευγενούς καταγωγής και γνωστός ρήτορας και συγγραφέας.
Μαμελούκοι: Δυναστεία σουλτάνων που κυβέρνησαν την Αίγυπτο από το 1250 μέχρι το 1517 και τη Συρία από το 1260 μέχρι το 1516.
Μανασσής: συγγραφέας στην αυλή του Μανουήλ Α' Κομνηνού (1130-85). Σημαντικότερο έργο του η χρονογραφία που διηγείται τα γεγονότα από το προπατορικό αμάρτημα μέχρι το έτος 1081.
Μανουήλ Άγγελος: Νεότερος αδελφός του Θεόδωρου Α' Δούκα και αυτοκράτορας της Θεσσαλονίκης (1230-37 περίπου). Το 1233 αποκατέστησε τις εκκλησιαστικές σχέσεις του κράτους του με την αυτοκρατορία της Νίκαιας. Στο θρόνο της Θεσσαλονίκης τον διαδέχτηκε ο αδελφός του Ιωάννης (1237-42).
Μανουήλ Καλέκας: Ρήτορας, θεολόγος και γραμματικός που πέθανε στη Λέσβο το 1410. Ήταν αντιπαλαμικός και λατινόφιλος λόγιος, αντιγραφέας χειρογράφων και δραστήριος συγγραφέας θεολογικών πραγματειών και μεταφράσεων λατινικών κειμένων.
Μανουήλ Καντακουζηνός: Δεύτερος γιος του Ιωάννη Στ' Καντακουζηνού, δεσπότης του Μοριά (1349-80) και κτήτορας του ναού της Αγίας Σοφίας του Μυστρά.
Μανουήλ Μοσχόπουλος: Συγγραφέας και φιλόλογος της Κωνσταντινούπολης γύρω στο 1300. Ήταν ανηψιός του βιβλιόφιλου ιερέα της εποχής του Ανδρόνικου Β', Νικηφόρου Μοσχόπουλου. Υπήρξε μαθητής του Μάξιμου Πλανούδη και σχολιαστής (ίσως και εκδότης) κλασικών ελλήνων ποιητών. Έγραψε επίσης μια γραμματική της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, μια πραγματεία για τα μαγικά τετράγωνα και ένα δοκίμιο κατά των Λατίνων.
Μανουήλ Ολόβολος (περίπου 1245-1310/1314): Δάσκαλος, ρήτορας και ενεργός ανθενωτικός. Πήρε τον τίτλο του ρήτορα από τον πατριάρχη Γερμανό Γ' και δίδαξε πιθανόν σε ένα σχολείο που ήταν προσκτισμένο στο Ορφανοτροφείο της εκκλησίας του Αγίου Παύλου στην Κωνσταντινούπολη.
Μανουήλ Β' Παλαιολόγος: Βυζαντινός αυτοκράτορας (1391-1425) και γιος του Ιωάννη Ε' Παλαιολόγου.
Μανουήλ Φιλής (περίπου 1275-1345): Ποιητής της αυτοκρατορικής αυλής των αυτοκρατόρων Ανδρόνικου Β' και Ανδρόνικου Γ' Παλαιολόγων από την Έφεσο. Υπήρξε μαθητής του Γεώργιου Παχυμέρη και έγραψε ποιήματα ποικίλων ειδών (διδακτικά, πανηγυρικά, επιτάφιους, ιστορικά και άλλα) από τα οποία φαίνεται ότι είχε στενούς δεσμούς με την αυτοκρατορική οικογένεια, την αριστοκρατία (για παράδειγμα την οικογένεια των Μελισσηνών) και το Πατριαρχείο.
Μανφρέδος: Βασιλιάς της Σικελίας (1258-66) και νόθος γιος του Φρειδερίκου Β' Hohenstaufen. Κύριος αντίπαλος του βυζαντινού αυτοκράτορα, καθώς συνέχισε την επεκτατική πολιτική των προγόνων του στα Βαλκάνια σε όλη τη διάρκεια της βασιλείας του.
Μάξιμος Μάζαρις: Συγγραφέας του σατιρικού διαλόγου Ταξίδι στον Άδη που απευθυνόταν πιθανώς στο Θεόδωρο Β' Παλαιολόγο. Εκτός από κοινωνική σάτιρα της ανώτατης τάξης της Κωνσταντινούπολης και των εθνικοτήτων που απάρτιζαν τον πληθυσμό του Μυστρά το έργο του προσφέρει και πολύτιμες ιστορικές -κυρίως προσωπογραφικές- πληροφορίες.
Μάξιμος Πλανούδης (περίπου 1255-1305): Λόγιος και μεταφραστής από τη Νικομήδεια. Άρχισε την καριέρα του ως αντιγραφέας χειρογράφων και γραφέας των ανακτόρων. Αργότερα δίδαξε στις Σχολές της Μονής της Χώρας και της Μονής του Ακατάληπτου Χριστού στην Κωνσταντινούπολη. Έγραψε μεταφράσεις λατινικών έργων (θεολογικών και κοσμικών), λογοτεχνία, μαθηματικές μελέτες και μια ανθολογία επιγραμμάτων.
μαριολογικός κύκλος: εικονογραφικός κύκλος που απεικονίζει το βίο της Παναγίας.
Μάρκος Ευγενικός: Μεγαλύτερος αδελφός του Ιωάννη Ευγενικού, ανθενωτικός και ησυχαστής θεολόγος των αρχών του 15ου αιώνα. Έγινε μητροπολίτης Εφέσου και αργότερα ανακηρύχθηκε άγιος (γιορτάζεται στις 19 Ιανουαρίου).
μαρτύριο: ναός αφιερωμένος στη μνήμη ενός αγίου-μάρτυρα.
Ματθαίος Ασέν Καντακουζηνός: Συναυτοκράτορας (1353-57) του πατέρα του Ιωάννη Στ' Καντακουζηνού. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολήθηκε με τη συγγραφή φιλοσοφικών και θεολογικών έργων. Πέθανε το 1383 στην Πελοπόννησο.
Μάχη Πελαγονίας: Στα 1259 στη μάχη της Πελαγονίας, πολύ κοντά στην πόλη της Καστοριάς, ολοκληρώθηκε η οριστική επικράτηση της αυτοκρατορίας της Νίκαιας με τη νίκη του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου απέναντι στο στρατό του Μιχαήλ της Ηπείρου, η οποία οδήγησε στην ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τον πρώτο.
Μεγάλοι Κομνηνοί: Έτσι ονομάστηκαν οι εγγονοί του Ανδρόνικου Α' (1183-85), Αλέξιος και Δαυίδ που ίδρυσαν την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας στις ΝΑ ακτές του Εύξεινου Πόντου.
μέγας δομέστικος: αρχιστράτηγος του αυτοκρατορικού στρατού. Υψηλός τίτλος που δινόταν γενικά σε στενούς συγγενείς του αυτοκράτορα.
μέγας δούκας: αρχηγός του αυτοκρατορικού στόλου.
Μέγας Κωνσταντίνος: Αύγουστος από το 306 ως το 337 και ο πρώτος χριστιανός ρωμαίος αυτοκράτορας από το 324. Πραγματοποίησε σημαντικές διοικητικές και στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις και ίδρυσε την Κωνσταντινούπολη ως νέα πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους.
μέγας λογοθέτης: ο επικεφαλής της πολιτικής διοίκησης. Oνομάστηκε έτσι στο τέλος του 12ου αιώνα αντικαθιστώντας την ονομασία λογοθέτης των σεκρέτων, αξίωμα που δημιουργήθηκε στα χρόνια του Aλέξιου A' Kομνηνού (1081-1118) για τον έλεγχο όλων των πολιτικών υπηρεσιών από ένα πρόσωπο. Η θέση του ήταν αντίστοιχη με αυτή του σημερινού πρωθυπουργού.
μέγας στρατοπεδάρχης: υψηλός αξιωματούχος επιφορτισμένος με τον εξοπλισμό και τις προμήθειες των στρατιωτικών δυνάμεων της αυτοκρατορίας.
Μέδουσα (ή Γοργώ ή Γοργών ή αργότερα Γοργόνα): Τέρας της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας που απαντά πολύ συχνά σε αρχαίες πηγές. Το κεφάλι της και συγκεκριμένα το βλέμμα της θεωρούνταν ότι είχε απολιθωτική δύναμη για όποιον το αντίκρυζε, γι' αυτό και χρησιμοποιήθηκε ως μαγικό σύμβολο κατά την κλασική και τις μεταγενέστερες εποχές.
Μελισσηνοί: Οικογένεια ευγενών του Βυζαντίου που μέλη και παρακλάδια της ανιχνεύονται από τον 9ο ως το 13ο αιώνα. Ήταν γαιοκτήμονες και συχνά καταλάμβαναν τις ανώτατες διοικητικές θέσεις του κράτους. Το 13ο αιώνα οι Μελισσηνοί είναι γνωστοί ως γαιοκτήμονες στην περιοχή της Σμύρνης.
μεσάζων: επρόκειτο για το μεσολαβητή μεταξύ του αυτοκράτορα και των υπηκόων του, γι' αυτό και το αξίωμα που εμφανίζεται στον 11ο-12ο αιώνα απέκτησε μεγάλη σπουδαιότητα. Από τα χρόνια της αυτοκρατορίας της Νίκαιας βρίσκεται στην κορυφή της αυτοκρατορικής υπαλληλίας και βοηθεί ουσιαστικά τον αυτοκράτορα στη διακυβέρνηση του κράτους.
Μίρτσεα ο Μέγας: Ηγεμόνας της Βλαχίας (1386-1418), γνωστός για τους ανεπιτυχείς πολέμους του εναντίον των Τούρκων, αλλά και για τις διοικητικές και διπλωματικές του ικανότητες, χάρη στις οποίες η Βλαχία απέκτησε δομές ενιαίου κράτους και διατήρησε την αυτονομία της.
μιτάτο: υποχρεωτική παραχώρηση καταλύματος σε στρατιωτικά τμήματα ή το αντισήκωμα του φόρου αυτού.
Μιχαήλ Α' Άγγελος: Ο Μιχαήλ Α' Κομνηνός Δούκας πιο γνωστός ως Άγγελος, ξάδελφος τον βυζαντινών αυτοκρατόρων Ισαάκ και Αλεξίου Γ' Αγγέλου. Με την κατάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους σταυροφόρους οργάνωσε το κράτος της Ηπείρου και έγινε ανεξάρτητος ηγέτης με έδρα την Άρτα (1205-15).
Μιχαήλ Ασάν Α': Βούλγαρος τσάρος (1246-56).
Μιχαήλ Β' Ηπείρου: Ο Μιχαήλ Β' Κομνηνός Δούκας υπήρξε ηγεμόνας του κράτους της Ηπείρου από το 1231 μέχρι το 1271. Ήταν νόθος γιος του Μιχαήλ Α' και ένας από τους βασικούς αντιπάλους του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου για την ανάκτηση του βυζαντινού θρόνου.
Μιχαήλ Γλαβάς Ταρχανιώτης (περ. 1235-1304): Υψηλός αξιωματούχος (πρωτοστράτωρ) στην αυλή του Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου. Αυτός και η γυναίκα του, η μετέπειτα μοναχή Μάρθα, υπήρξαν προστάτες των τεχνών και ίδρυσαν σημαντικά μνημεία.
Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος: Βυζαντινός αυτοκράτορας (1259-82). Γιος του μεγάλου δομέστικου Ανδρόνικου Παλαιολόγου και ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας του Βυζαντίου, των Παλαιολόγων. Αρχικά, ως αυτοκράτορας του κράτους της Νίκαιας συνέδεσε το όνομά του με την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1261.
Μιχαήλ Θ' Παλαιολόγος: Γιος του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' και συμβασιλέας (1283-1320) του.
Μιχαήλ Κριτόβουλος: Ιστορικός του 15ου αιώνα και κυβερνήτης της Ίμβρου από το 1456 ως το 1466. Στη θέση αυτή τον διόρισε ο σουλτάνος Μεχμέτ Β', στον οποίο είναι αφιερωμένη η Ιστορία του οθωμανικού κράτους του Κριτόβουλου.
Μιχαήλ Πανάρετος (1320-1390 περίπου): Χρονογράφος των Μεγάλων Κομνηνών της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας. Ήταν πρωτοσέβαστος και πρωτονοτάριος στην υπηρεσία του Αλέξιου Γ' Κομνηνού και το χρονικό που έγραψε είναι η μοναδική άμεση πηγή για την ιστορία της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας.
Μιχαήλ Χωνιάτης: Συγγραφέας και μητροπολίτης Αθηνών (1182-1204), αδελφός του Νικήτα Χωνιάτη. Ήταν αντίπαλος της κοσμικής αριστοκρατίας την οποία κατέκρινε και έγραψε κείμενα εξαιρετικά ζωντανά και πρωτότυπα.
Μογγόλοι ή Τάταροι: Ασιατικός λαός που υπό την ηγεσία του Τζένγκις Χαν και των διαδόχων του δημιούργησε μια αυτοκρατορία που εκτεινόταν από τη Βαλτική μέχρι τον Ειρηνικό Ωκεανό. Χωρισμένοι στους Μογγόλους της Χρυσής Ορδής και της Περσίας ενώθηκαν υπό την ηγεσία του Ταμερλάνδου (1370-1405) στις αρχές του 15ου αιώνα. Μετά το θάνατό του όμως η αυτοκρατορία τους διαλύθηκε. Από το 1475 και η τελευταία ηγεμονία τους ενσωματώθηκε στην οθωμανική διοίκηση.
Mογγολική Eιρήνη: Eιρήνη που διήρκεσε περίπου 100 χρόνια από το 1240 μέχρι το 1340. Oι Μογγόλοι κατάφεραν να επιβάλουν πολιτική σταθερότητα και να δημιουργήσουν κατάλληλες συνθήκες για την εξυπηρέτηση της διοίκησης, του στρατού αλλά και των εμπόρων.
μοναχικό σχήμα: η στολή του μοναχού. Μεταφορικά, η ένδυση της στολής υπονοεί και την τελετή με την οποία κάποιος γίνεται μοναχός, η οποία την περιλαμβάνει.
Μοναχός Ιώβ: Μοναχός που έγραψε ένα βίο της Aγίας Θεοδώρας της Άρτας και ύμνους για τη Γέννηση, τα Επιφάνεια και την Πεντηκοστή στο β' μισό του 13ου αιώνα. Έχει ταυτιστεί με ένα πρόσωπο που αναφέρεται στην ιστορία του Γεώργιου Παχυμέρη, τον Ιώβ Ιασίτη ή Ιασίτη Μελία, σύμβουλο του πατριάρχη Ιωσήφ Α' και συγγραφέα ενός ανθενωτικού έργου. Εξαιτίας της ανθενωτικής του στάσης το 1275 εξορίστηκε στη Βιθυνία.
Μοναχός Σοφονίας: Μοναχός που έζησε στα τέλη του 13ου ή στις αρχές του 14ου αιώνα και έγραψε παραφράσεις έργων του Αριστοτέλη.
Μονή Λεμβιώτισσας: Mοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγία, ανάμεσα στη Σμύρνη και το Νυμφαίο στη Mικρά Aσία. Υπήρχε ήδη το 787 και ανακαινίστηκε από τον Ιωάννη Γ' Βατάτζη (1222-54) και κάηκε το 1307 από τους Τούρκους.
Μονή Λιβός: Μονή της Κωνσταντινουπόλης που ιδρύθηκε στα 907 από το δρουγγάριο του στόλου Κωνσταντίνο το Λίβα.
Μονή και Σχολή της Χώρας: Μοναστήρι στη βορειοδυτική μεριά της Κωνσταντινούπολης, που μετατράπηκε σε τζαμί μεταξύ του 1481 και του 1512 και σήμερα ονομάζεται Kariye Camii (Καριγιέ Τζαμί). Η ίδρυσή του ανάγεται από την παράδοση στον 6ο ή πιθανότερα στον 7ο αιώνα. Κατά την παλαιολόγεια περίοδο στέγασε την καλύτερη βιβλιοθήκη της εποχής και μια Σχολή όπου σύχναζαν λόγιοι όπως ο Μάξιμος Πλανούδης, ο Νικηφόρος Γρηγοράς και ο ίδιος ο Θεόδωρος Μετοχίτης.
Μονή Φιλάνθρωπου Σωτήρος Κωνσταντινούπολης: Μοναστήρι από τα μεγαλύτερα του 14ου αιώνα που αναστήλωσε η Ειρήνη Χούμναινα και που στέγαζε 100 μοναχές. Η Χούμναινα ήταν ηγούμενη της Μονής, ενώ εκεί κατέφυγαν στα γεράματά τους και οι γονείς της. Τα ερείπιά του έχουν ανακαλυφθεί ανάμεσα στα ανάκτορα των Μαγγάνων και τα θαλάσσια τείχη στην Κωνσταντινούπολη.
Μουράτ Α': Σουλτάνος της οθωμανικής αυτοκρατορίας (1362-89), ο οποίος κατέκτησε το μεγαλύτερο μέρος των Βαλκανίων.
Μουράτ Β': Σουλτάνος της οθωμανικής αυτοκρατορίας (1421-44 και 1446-51) και γιος και διάδοχος του Μωάμεθ Α'. Oργάνωσε το στρατό και τη διοίκηση του κράτους προετοιμάζοντάς το έτσι για τις κατακτήσεις που θα πραγματοποιούσε ο γιος του Μωάμεθ Β'.
Μπουσικώ, Ζαν Λε Μενγκρ (Boucicaut) (περίπου 1370-1421): Γάλλος στρατάρχης ο οποίος πήρε μέρος στην ουγγρική Σταυροφορία εναντίον των Τούρκων που έληξε άδοξα με τη Μάχη της Νικόπολης το 1396.
Μωάμεθ Α': Σουλτάνος της οθωμανικής αυτοκρατορίας (1413-21) και γιος του Βαγιαζήτ Α'. Αν και αντιμετώπισε εσωτερικές αναταραχές, κατάφερε να επικρατήσει και να επεκτείνει τα εδάφη του κράτους.
Μωάμεθ Β' ο Πορθητής: Σουλτάνος της οθωμανικής αυτοκρατορίας (1444-46 και 1451-1481). Ικανός στρατιωτικός και οξυδερκής πολιτικός ο οποίος κατάφερε μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης το 1453 να οργανώσει σε γερές βάσεις την πολυεθνική οθωμανική αυτοκρατορία.