νάρθηκας: ο προθάλαμος του ναού, η στενόμακρη δηλαδή αίθουσα που εκτείνεται κατά μήκος της δυτικής του πλευράς.
ναυτικές ιταλικές δημοκρατίες: πρόκειται για τις ιταλικές πόλεις Βενετία, Γένουα και Πίζα στις οποίες παραχωρούσαν οι βυζαντινοί αυτοκράτορες από το 10ο αιώνα και εξής εμπορικά προνόμια. Ιδιαίτερα από το 1204 και μετά κυριάρχησαν σταδιακά στην οικονομική ζωή της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
νεοπλατωνισμός: σύγχρονος όρος για τη φιλοσοφία του Πλωτίνου και τις φιλοσοφικές σχολές που ενέπνευσε, οι οποίες άκμασαν στην Αθήνα και την Αλεξάνδρεια κατά τον 6ο αιώνα.
Νέριο Β' Acciajuoli: Δούκας της Αθήνας (1435-39 και 1441-51).
Νικήτας Χωνιάτης (1155/7-1217): Κυβερνητικός αξιωματούχος, ιστορικός και θεολόγος, νεότερος αδελφός του Μιχαήλ Χωνιάτη. Η ιστορία του είναι η σημαντικότερη πηγή για την ιστορία των χρόνων 1118 με 1206.
Νικηφόρος Α' Κομνηνός Δούκας: Ηγεμόνας του κράτους της Ηπείρου (1267/8-1296) και δεσπότης. Γιος του Μιχαήλ Β', ανέλαβε τη διακυβέρνηση του ενός τμήματος του κράτους της Ηπείρου, όταν το χώρισε ο πατέρας του μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Βυζαντινούς το 1261, αφού αναγνώρισε την αυτοκρατορική εξουσία του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου. Επιδίωξε να διατηρήσει καλές σχέσεις με την Κωνσταντινούπολη.
Νικηφόρος Βλεμμύδης (1197-1269): Δάσκαλος και συγγραφέας στην αυτοκρατορία της Νίκαιας. Ήταν μέλος εύπορης οικογένειας ακολούθησε σπουδές γενικές και ιατρικές. Κατέλαβε τα αξιώματα του αναγνώστη, του διακόνου και του λογοθέτη και δίδαξε πολλούς μαθητές όπως το Γεώργιο Ακροπολίτη και το Θεόδωρο Β' Λάσκαρη. Έκανε πολλά ταξίδια για να βρει βιβλία και έγραψε επιτομές λογικής και φυσικής.
Νικηφόρος Χούμνος (1250 ή 1253-1327): Κρατικός αξιωματούχος και διανοούμενος. Κατέλαβε σπουδαίες θέσεις στη βυζαντινή διοίκηση και έχτισε τη Μονή της Θεοτόκου Γοργοεπήκοου στην Κωνσταντινούπολη με την περιουσία του. Μαθητής του Γρηγορίου Β' Κύπριου, υπήρξε ιδεολογικός αντίπαλος του Θεόδωρου Μετοχίτη και έγραψε έργα ρητορικά, φιλοσοφικά, κοσμολογικά και θεολογικά καθώς και 172 επιστολές.
Νικόλαος Μεσαρίτης: Συγγραφέας καινοτόμος ρητορικών έργων ο οποίος έζησε μεταξύ του 1163 και του 1214 περίπου. Κατέλαβε ανώτατα εκκλησιαστικά αξιώματα όπως αυτό του σκευοφύλακα στην εκκλησία του Φάρου στην Κωνσταντινούπολη, του μητροπολίτη Εφέσου και του έξαρχου Ασίας.
Νικόλαος Μυρεψός: Πιθανότατα ο συγγραφέας μιας ύστερης βυζαντινής πραγματείας για τα φάρμακα, που έχει συλλεγεί μέσα σε ένα έργο με το όνομα Δυναμερόν. Παραδοσιακά ταυτίζεται με τον ακτουάριο της αυλής του Ιωάννη Γ' Βατάτζη, Νικόλαο. Μυρεψός ήταν μάλλον όνομα που συνδεόταν με το επάγγελμά του, αφού σημαίνει τον παρασκευαστή μύρων, δηλαδή αρωμάτων, φαρμακευτικών λαδιών και αλοιφών.
Νικόλαος Ραβδάς: Μαθηματικός από τη Σμύρνη ο οποίος έγραψε πραγματείες αριθμητικής όπως η Έκφρασις του δακτυλικού μέτρου κ.ά.
Νικομήδεια: Βυζαντινή πόλη στη Βιθυνία (περιοχή στη βορειοδυτική Μικρά Ασία, απέναντι από την Κωνσταντινούπολη), που σήμερα ονομάζεται Izmit. Σήμερα διατηρούνται κατοικίες, δημόσια λουτρά και τάφοι της Πρώιμης Βυζαντινής περιόδου, καθώς και οι οχυρώσεις της πόλης: τα περιμετρικά τείχη της πεδινής πρώιμης βυζαντινής πόλης (του 3ου αιώνα) και το κάστρο που περιέκλειε την ύστερη πόλη η οποία βρισκόταν πάνω σε λόφο (12ου-14ου αιώνα).
Νείλος Καβάσιλας (1300 περίπου-1363): Συγγραφέας θεολογικών έργων. Αρχικά υπήρξε δάσκαλος (μεταξύ άλλων και του Δημήτριου Κυδώνη), αργότερα υπάλληλος της κυβέρνησης του Ιωάννη Στ' Καντακουζηνού και τέλος ιερομόναχος. Έγραψε φιλοπαλαμικές και ανθενωτικές πραγματείες, μια από τις οποίες ήταν πολεμική κατά του Νικηφόρου Γρηγορά.
νομή: το δικαίωμα να καρπώνεται κάποιος τα εισοδήματα από την καλλιέργεια της γης χωρίς να είναι κάτοχός της.
νομοφύλαξ: ανώτατο αξίωμα που αρχικά σήμαινε τον πρόεδρο της Νομικής Σχολής, που ήταν επίσης πρόεδρος της αυτοκρατορικής αυλής, επικεφαλής των δικαστών και αρχηγός σε νομικά θέματα. Το 12ο αιώνα, ο τίτλος σήμαινε κάποια ανώτατη θέση μεταξύ της εκκλησιαστικής και κρατικής διοίκησης, ενώ το 14ο αιώνα υπήρχαν εκκλησιαστικοί και κρατικοί νομοφύλακες εκ των οποίων οι εκκλησιαστικοί πρέπει να είχαν τα ίδια καθήκοντα με τους δικαιοφύλακες.
νοτάριος: αξιωματούχος του οποίου τα καθήκοντα περιελάμβαναν την καταγραφή των συναλλαγών και την πιστοποίηση των εγγράφων.