Μικροτεχνία

ντονη διακοσμητικότητα και πολυτέλεια σε συνδυασμό με μία επιστροφή σε παλαιότερα πρότυπα χαρακτηρίζουν τα έργα μικροτεχνίας του 13ου αιώνα. Με την Δ' Σταυροφορία και την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης ένα μεγάλο μέρος της παλαιότερης βυζαντινής παραγωγής αντικειμένων μικροτεχνίας χάθηκε για πάντα ή βρέθηκε σε θησαυροφυλάκια της Δύσης. Η αρπακτική μανία των σταυροφόρων μπροστά στους μυθικούς θησαυρούς της πολυπληθέστερης και πλουσιότερης πόλης του τότε γνωστού κόσμου διαγράφεται καθαρά στις σύγχρονες πηγές, όπως π.χ. στο έργο του ιστορικού Νικήτα Χωνιάτη.
Οι σταυροφόροι δεν ήταν βέβαια οι μόνοι υπαίτιοι για την καταστροφή και την εξαφάνιση των πολύτιμων αντικειμένων. Στα επόμενα χρόνια, σε περιστάσεις δύσκολες, το υλικό τους, χρυσό ή ασήμι, χρησιμοποιήθηκε για να καλύψει έκτακτες οικονομικές ανάγκες.
Σημαντικά έργα της περιόδου αποτελούν οι ασημένιες επενδύσεις εικόνων, που με τη λεπτομερή τεχνική τους, το άριστο σχέδιο και το έντονα διακοσμητικό αποτέλεσμα χαρακτηρίζουν τις εξελίξεις στον τομέα της μικροτεχνίας. Πρόβλημα με αυτές τις περίτεχνες επενδύσεις αποτελεί η χρονολογική τους κατάταξη, καθώς δεν είναι απαραίτητο ότι γίνονταν μαζί με την εικόνα. Κάποιες βέβαια μπορούν να χρονολογηθούν με βεβαιότητα αποτελώντας έτσι σημείο αναφοράς για τη χρονολογική κατάταξη και των υπολοίπων.
Ένα σημαντικό τέτοιο παράδειγμα είναι η εικόνα της Παναγίας από τη Gallery Tretyakov της Μόσχας της οποίας αφιερωτές ήταν ο Κωνσταντίνος Ακροπολίτης μέγας λογοθέτης επί Ανδρόνικου Β' που πέθανε πριν από το 1324) και η σύζυγός του Μαρία, που απεικονίζονται στο κάτω μέρος της επένδυσης. Σε άλλα παραδείγματα επιτυγχάνεται μία μεγαλύτερη πολυτέλεια με το συνδυασμό και άλλων τεχνικών. Ένα τέτοιο έργο αποτελεί το πλαίσιο της ψηφιδωτής εικόνας του Ιωάννη του Θεολόγου από τη Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους -χρονολογείται γύρω στο 1300- το οποίο διακοσμείται με μετάλλια Αγίων από σμάλτο. Τα μετάλλια αυτά, πιθανότατα του 12ου αιώνα, χρησιμοποιούνται εδώ για δεύτερη φορά, πρακτική πολύ συχνή στο βυζαντινό κόσμο.