Μονή Βατοπεδίου

ρώτοι κτήτορες της μονής αναφέρονται από την αγιορείτικη παράδοση τρεις πλούσιοι άρχοντες από την Αδριανούπολη, για τους οποίους λίγες είναι οι γνώσεις μας από άλλες πηγές. Η ανέγερση του καθολικού, το οποίο περικλείει ένα σημαντικό διάκοσμο, τοποθετείται στο τέλος του 10ου αιώνα. Εκτός από τις τέσσερις σημαντικές ψηφιδωτές παραστάσεις, οι οποίες ανήκουν σε προγενέστερη περίοδο, στον κυρίως ναό και τον εξωνάρθηκα σώζεται ένα στρώμα τοιχογραφιών, το οποίο αποκαλύφθηκε πρόσφατα και χρονολογείται από επιγραφή στα χρόνια του Ανδρόνικου Β΄, συγκεκριμένα στα 1312.
Σκηνές από το βίο της Παναγίας και του Χριστού και πολλές μορφές αγίων, ολόσωμων στηθαίων ή μέσα σε μετάλλια, οργανωμένες σε τρεις ζώνες διακοσμούν το ναό. Στον εξωνάρθηκα απεικονίζονται δεκατέσσερις σκηνές από το Πάθος και την Ανάσταση σε συνεχή αφήγηση, χωρίς δηλαδή να χωρίζονται μεταξύ τους από διαχωριστικές κόκκινες ταινίες όπως συνήθως. Το πρόγραμμα συμπληρώνουν και εδώ μορφές αγίων. Η έκταση που παίρνει εδώ ο κύκλος των Παθών είναι πραγματικά εντυπωσιακή και σε συνδυασμό με την έλλειψη διαχωριστικών ταινιών δημιουργείται η εντύπωση πως οι τοίχοι του ναού γίνονται ανοιχτές σελίδες ενός βιβλίου που αφηγείται τη ζωή του Χριστού.
Οι τοιχογραφίες, που αποτελούν έργο ενός εργαστηρίου στο οποίο εργάζονται τρεις άγνωστοι αλλά σπουδαίοι καλλιτέχνες, μας δίνουν μια εικόνα της καλύτερης ζωγραφικής τέχνης της εποχής. Ποικιλία εκφραστικών τρόπων και ζωγραφικών τάσεων, που οφείλονται στους τρεις διαφορετικούς καλλιτέχνες που εργάζονται εδώ, συνδιάζονται αρμονικά και δίνουν τελικά ένα ομοιογενές σύνολο, που αποτελεί ένα από τα αριστουργήματα της παλαιολόγειας τέχνης.