κλασικίζουσα ιστοριογραφία καλλιεργείται σε όλη τη διάρκεια του Βυζαντίου. Στην Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο καλλιεργείται είτε από εθνικούς (ειδωλολάτρες) συγγραφείς είτε από χριστιανούς. Μάλιστα τα ποσοστά ανατρέπονται προοδευτικά: στον 4ο και 5ο αιώνα η πλειοψηφία ανήκει στους εθνικούς, ενώ από τον 6ο αιώνα τα ηνία παίρνουν πλέον οριστικά οι χριστιανοί. Η θρησκευτική διαφορά σημαίνει και την αντίστοιχη τοποθέτηση ως προς την ιστορική συγγραφή. Οι εθνικοί, νοσταλγοί του ειδωλολατρικού παρελθόντος, ανήκουν περισσότερο στην παράδοση της Ύστερης Αρχαιότητας παρά του Βυζαντίου. Οι χριστιανοί ιστορικοί αντιθέτως εμβολιάζουν το έργο τους με τη χριστιανική ιδεολογία: η χριστιανική πίστη προβάλλεται ως "η καθ' ημάς δόξα" και ο αυτοκράτορας περιβάλλεται με ιερό σεβασμό. Κοινό χαρακτηριστικό όλων όμως είναι η απαισιόδοξη στάση απέναντι στα πράγματα, γεγονός που ερμηνεύεται από το τέλος του αρχαίου κόσμου, που τοποθετείται αυτή την εποχή.
Οι περισσότεροι κλασικίζοντες ιστοριογράφοι διατέλεσαν ανώτεροι υπάλληλοι (στρατιωτικοί ακόλουθοι, διπλωμάτες) στην υπηρεσία του αυτοκράτορα. Μπορούσαν να έχουν άμεση, προσωπική εμπειρία των γεγονότων που περιγράφουν. Στις εξαγγελίες τους, που προτάσσουν συνήθως στους προλόγους των έργων, δηλώνουν ευαίσθητοι στη διαφύλαξη της αλήθειας και της αντικειμενικότητας. Διαπιστώνουμε ωστόσο συχνά την κατά παραγγελία συγγραφή, με σκοπό τον ηθελημένο εγκωμιασμό αυτοκρατόρων. Το γεγονός αυτό είναι περισσότερο δηλωτικό της πολιτικής σημασίας που αντιπροσώπευε η ιστορία ως όργανο προβολής και καταγραφής μιας επικαιρότητας για τη βυζαντινή αυλή. Σε άλλες περιπτώσεις πάλι οι ιστορικοί δε διστάζουν να ασκήσουν τολμηρή κριτική στους αυτοκράτορες.
Κλασικίζοντες ιστορικοί της περιόδου αυτής, εθνικοί ως προς το θρήσκευμα, είναι ο Ευνάπιος ο εκ Σάρδεων, ο Ολυμπιόδωρος Θηβών, ο Πρίσκος Πανίτης, ο Μάλχος Φιλαδελφείας, ο Ζώσιμος. Το έργο των περισσοτέρων από τους παραπάνω ιστορικών σώζεται μόνο σε αποσπάσματα, με εξαίρεση αυτό του Ζώσιμου. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο ένας συνεχίζει την αφήγηση στο σημείο που την είχε αφήσει ο προηγούμενος.
Από τους χριστιανούς κλασικίζοντες ιστορικούς οι σημαντικότεροι είναι ο Προκόπιος Καισαρείας, ο Πέτρος πατρίκιος, ο Αγαθίας και ο Θεοφύλακτος Σιμοκάττης.

Ζώσιμος (τέλη 5ου-αρχές 6ου αιώνα), Ιστορία Νέα, XXX 1 (H επιλογή του Βυζαντίου για τη νέα πρωτεύουσα), μετάφραση Μ. Δετοράκη.