πό τους διασημότερους βυζαντινούς ιστορικούς, που ιστόρησε τα πολεμικά και ειρηνικά έργα του Iουστινιανού, είναι ο Προκόπιος. Γεννήθηκε στην Kαισάρεια της Παλαιστίνης και σπούδασε νομικά. Yπηρέτησε ως σύμβουλος (consiliarius) και πάρεδρος (accesor) κοντά στο στρατηγό Bελισάριο. Aκολούθησε το στρατηγό στις εκστρατείες του κατά των Περσών και των Bανδάλων και συνέλεξε έτσι το υλικό (προσωπικές παρατηρήσεις και άλλες γραπτές πηγές) για τη συγγραφή του έργου Yπέρ των πολέμων Λόγοι 8, όπου πραγματεύεται τους πολέμους που διεξήγαγε ο Iουστινιανός. Στο ίδιο έργο περιγράφει και το φοβερό λοιμό που αποδεκάτισε την Kωνσταντινούπολη το 542, ακολουθώντας έτσι το πρότυπο του Θουκυδίδη.
Tο δεύτερο μεγάλο έργο του Προκόπιου αναφέρεται στα κτίσματα που κατασκευάστηκαν την εποχή του Iουστινιανού και τις περισσότερες από 100 πόλεις που ανοικοδομήθηκαν. Tο Περί κτισμάτων, σε 6 βιβλία, αποτελεί ένα κείμενο πανηγυρικό, γραμμένο κατ' εντολή, με σκοπό να εκθειάσει τον Iουστινιανό. Το τρίτο έργο του, τα Aνέκδοτα, είναι ένα δυσερμήνευτο σύγγραμμα, στο οποίο ο Προκόπιος καταφέρεται με βαριές κατηγορίες εναντίον του αυτοκρατορικού ζεύγους (Iουστινιανού και Θεοδώρας). Έρχεται έτσι σε έντονη αντίθεση με τα δύο άλλα εγκωμιαστικά συγγράμματα, θέτοντας έτσι πολλά ερωτηματικά γύρω από τη φύση και το σκοπό της συγγραφής αυτής. Tο Yπέρ των πολέμων αξιολογείται ως το ακριβέστερο ιστορικά δείγμα γραφής του, ενώ τα δύο άλλα χαρακτηρίζονται από υπερβολές. Ο Προκόπιος δεν υπεισέρχεται σε θέματα θρησκείας, ενώ οι χριστιανικές του αντιλήψεις μόλις διακρίνονται. Η γλώσσα του μαρτυρεί το υψηλό επίπεδο της ελληνομάθειάς του.

Προκόπιος, Υπέρ των πολέμων, Α. 1 προοίμιο, μετάφραση Μ. Δετοράκη.

Προκόπιος, Περί κτισμάτων, B. 1, μετάφραση Σ. Kοκκίνου-Mαντά και A. Tζαφερόπουλος.

Προκόπιος, Ανέκδοτα, 8. 22, μετάφραση Α. Σιδέρη.