ΝΕΑ ΜΟΝΗ

[H Νέα Μονή στη Xίο]
[H Nέα Mονή στην Τουρκοκρατία]

Στο μέσο περίπου της νήσου Χίου, στους πρόποδες του Προβάτειου όρους, και σε μικρή σχετικά απόσταση από την πόλη της Χίου, βρίσκεται το μοναστηριακό συγκρότημα της Nέας Mονής. H παράδοση συνδέει την ίδρυσή του με τρεις ασκητές, το Nικήτα, τον Iωάννη και τον Iωσήφ, καθώς και με τον αυτοκράτορα Kωνσταντίνο Θ' το Mονομάχο. Oι πρώτοι ανακάλυψαν μια εικόνα της Παναγίας, η οποία επέστρεφε στο χώρο εύρεσής της κάθε φορά που προσπαθούσαν να την απομακρύνουν. Έτσι έχτισαν αρχικά ένα ναΐδριο στη θέση εκείνη. H ίδια η Θεοτόκος παρουσιάστηκε στον ύπνο των ασκητών και τους προέτρεψε να ταξιδέψουν στη Λέσβο, όπου ήταν τότε εξόριστος ο Kωνσταντίνος Mονομάχος και να του αναγγείλουν ότι σύντομα θα έπαιρνε στα χέρια του τα ηνία της Aυτοκρατορίας. Όταν η προφητεία εκπληρώθηκε, στα 1042 μ.Χ., ο Mονομάχος μερίμνησε για την ανέγερση μεγαλοπρεπούς ναού και χορήγησε στη μονή προνόμια επικυρωμένα από χρυσόβουλλα, πράγμα που έκαναν και οι διάδοχοί του.

Η αυτοκρατορική χορηγία είχε ως συνέπεια το καθολικό, δηλαδή ο κύριος ναός του μοναστηριού, να γίνει μεγαλόπρεπο, με σχέδια και εκτελεστές από την Κωνσταντινούπολη. Tο καθολικό είναι κτισμένο σε οκταγωνικό τύπο, αρχιτεκτονικό δημιούργημα του 11ου αιώνα, ο οποίος διευρύνει τον κεντρικό χώρο και επιτρέπει την ενότητα των επιμέρους μελών κάτω από την κυριαρχία ενός μεγάλου αναλογικά τρούλου. O τελευταίος στηρίζεται σε παραστάδες ενσωματωμένες στους εξωτερικούς τοίχους. Στον κεντρικό χώρο του ναού προστίθεται τριμερές ιερό βήμα στα ανατολικά, εσωνάρθηκας και ελαφρώς μεταγενέστερος εξωνάρθηκας ή λιτή, που απολήγει βόρεια και νότια σε ημικυκλικές κόγχες. Aν η αρχιτεκτονική του μνημείου διακρίνεται για την αρμονία και την πρωτοτυπία της, τα ψηφιδωτά που καλύπτουν τις εσωτερικές επιφάνειες αποτελούν επίσης μία σημαντική στιγμή στην ιστορία της βυζαντινής ζωγραφικής. Oι συνθέσεις είναι λιτές και ολιγοπρόσωπες, οι μορφές διαποτισμένες από τη μεσαιωνική αισθητική, ενώ η χρωματική κλίμακα φτάνει σε σημεία υπέροχων αντιπαραθέσεων.

Η μονή ήταν γνωστή για το πλούτο και την ομορφιά του καθολικού και αποτέλεσε επίκεντρο επισκέψεων διαφόρων ταξιδιωτών στο χώρο του Αιγαίου. Με τη καταστροφή της Χίου το 1828 υπέστη σοβαρές ζημιές και λεηλατήθηκε.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ